RSSFestival sluit gedurfd af in Guislain
Het Festival van Vlaanderen sloot af met een kort dubbelconcert in het museum Guislain, samen met een bezoek aan twee tentoonstellingen Voorbij goed en kwaad en Waanzin is vrouwelijk. Tessa bericht hieronder uitgebreid over de tentoonstelling Waanzin is vrouwelijk. Wat is de gemeenschappelijke noemer van de twee tentoonstellingen en de opgevoerde muziek?
Het ensemble Touchant zingt een beperkte selectie Duitse liederen van de zestiende tot de twintigste eeuw waarin iets van een Duits gevoel wordt verwoord. Merkwaardig hoe de muziek uit de 20e eeuw haast draadloos overgaat in de grootste inhoudelijke contrasten, van Nazi propaganda tot satire ervan. Het gemeenschappelijke kenmerk hier is de verraderlijke vrolijkheid van een aantal van die nummers. Wie niet naar de teksten luistert merkt nauwelijks een verschil. Dat levert een op zijn minst merkwaardige confrontatie op tussen de liederen van de Hitlerjugend en die van hun aartsrivalen de Swing Jugend. Het geeft je een idee hoe muziek ‘gevaarlijk’ kan zijn in een specifieke context.
Thomas Smetryns sloot in zijn DJ-set nauw daarbij aan. Met oude 78 toerenplaten op twee oude platendraaiers riep hij de sfeer van de tijd op, swing en de soms dreigende ondertonen van marsmuziek. Een heel geslaagde compositie.
Het muzikale deel van de avond sloot vooral goed aan bij de tentoonstelling Voorbij goed en kwaad. Het thema van de tentoonstelling is de dunne grens tussen zedigheid en onzedigheid, mensen en onmensen, de dunne scheidingslijn tussen normaal en abnormaal, tussen gebod en verbod, tussen goed en kwaad. Die scheiding is gebonden aan de context en die context wordt mee bepaald door de tijd. De plaats van kunst hierin is precies dat kunst grenzen overbrugt. Kunst gaat voorbij de soms oppervlakkige tegenstellingen tussen goed en kwaad, tussen zin en waanzin.
De afsluiter van het Festival past perfect bij het thema Durf!. Het is geen groots gebeuren geworden, maar een uitvoering voor een beperkt publiek in een verrassende context die tot nadenken stemt. Dat is gedurfd.
Waanzin is vrouwelijk
Beste mannen,
Als jullie uitgelachen zijn na het lezen van de titel van deze tentoonstelling, als jullie gestopt zijn met het maken van onnozele grapjes van het genre “eindelijk geven ze het toeâ€, mag ik dan alstublieft vertellen waarover deze tentoonstelling écht gaat? …
“Waanzin is Vrouwelijk: Kunst van vrouwen in psychiatrie omstreeks 1900, de Prinzhorncollectie†toont het werk van vrouwelijke psychiatrische patiënten. Dat werk werd verzameld door de Duitse kunsthistoricus en arts Hans Prinzhorn. Hij was de eerste die werken van patiënten verzamelde en ze vanuit een esthetisch oogpunt bekeek.
In de Prinzhorncollectie zit echter weinig werk van vrouwen. Krankzinnige vrouwelijke kunstenaars en hun werken verdwenen bij hun opname in een instelling achter dikke muren. Niet zo voor hun mannelijke tegenhangers. Mannen mochten opdrachten blijven uitvoeren en konden zo op enige erkenning blijven rekenen.
“Waanzin is Vrouwelijk†omvat vooral tekeningen, schilderijen, installaties en borduurwerk. Tussen die talrijke kunstwerkjes hing het Museum Dr. Guislain fiches met de verhalen van de onhandelbare vrouwen die deze kunstwerkjes maakten. Dat waren zowel jonge meisjes die misbruikt werden en het Noorden kwijt waren, vrouwen die een groot verlies te verwerken hadden en oudere dames met schizofrene neigingen die op droog zaad zaten.
Zo was er bijvoorbeeld Meta, een zijdeknoopster. Bij haar opname in de instelling van Münsterlingen was ze onrustig en agressief. Het verplegende personeel sloot haar op in een cel, waar ze haar kleren aan stukken scheurde en nieuwe modelletjes ontwierp. Van gevonden materiaal – draad, knopen en prulletjes – maakte ze bijpassende juwelen. Helemaal opgedirkt – en haar eeuwige witte sokjes aan – ging Meta in een hoek van de kamer zitten, waar ze in het gezelschap van haar ingebeelde keizerlijke vriendenclubje urenlange gesprekken voerde. Meta verbleef 27 jaar in Münsterlingen en stierf er.
De werken uit de Prinzhorncollectie worden op deze tentoonstelling geconfronteerd met werk van hedendaagse kunstenaressen. Er is werk van Gerda Dendooven, Marlène Dumas, Lisa Niederreiter, Annelies Slabbynck en Lieve Van Stappen.
Ondanks het tragische gegeven van deze tentoonstelling, slagen een aantal werkjes er toch in een glimlach op je gezicht te toveren. Bovendien maken de tot de verbeelding sprekende verhalen het absoluut de moeite waard. Zéker doen! En dit, dit is mijn favoriet:
Gerda Dendooven
Zetelzucht
Over snipperdagen en vrouwenverdriet
Een productie van Het Gevolg, Turnhout
Wat is een mens meer dan twee benen, huppelend van de kast naar de tafel,
Van het raam naar de voordeur, van het bed naar de spiegel.
Van binnen naar buiten.
Steeds opnieuw.
Om uiteindelijk te sterven op het water met vleugels van papier.
Tralalietralala.
Een mens kan natuurlijk ook onbeweeglijk zijn tijd doorkomen.
Stilliggen.
Van geboorte tot dood.
Zonder verlies van energie, vet, of kilo’s.
Zonder de weg kwijt te geraken. Of het doel te missen.
Maar wat is het doel eigenlijk?
Liefde is een doel.
En slanke lijn.
En geluk. Vooral geluk.
Of is geluk iets wat je alleen maar hebt?
Ik heb geluk vandaag.
En morgen heb ik een valling of koppijn.
Of allebei.
Tegelijk nog wel.
Foto’s: An Van Bost
Info
Festival van Vlaanderen
Waanzin is vrouwelijk:
Van 7 oktober 2006 tot 28 januari 2007
Voorbij goed en kwaad:
Van 7 oktober 2006 tot 29 april 2007
in het Museum Dr. Guislain
© 2006 GENTBLOGT VZW
Een andere, kritischer kijk op de expo’s “waanzin is vrouwelijk” en “voorbij goed en kwaad” tref je aan op https://headthrick.spaces.live.com (01 november)