Gentblogt

25 jaar Vooruit. A trip down memory lane!

dinsdag 18 september 2007 13u36 | Pascal Debruyne (tekst), Bruno Bollaert (beeld) | 1 reactie
Trefwoorden: Vooruit.

Vooruit te Gent bestaat 25 jaar. Als één van de belangrijkste cultuurhuizen van Vlaanderen en een geëngageerd baken in het Gentse cultuurleven kunnen we deze gebeurtenis niet opzij laten liggen. Pascal Debruyne ging daarom spreken met Peter Van Den Eede van Vooruit.

Vooruit werd terug geopend op 17 september 1982. Deze keer niet door de socialistische coöperatieve, maar door een jonge groep enthousiaste tooghangers en activisten uit o.a. de nieuwe sociale beweging. Waar wilden jullie toen naartoe met Vooruit?

Ik haal even Erik Temmerman aan, de voormalige directeur van Vooruit. Hij stelde toen dat we eerst en vooral Vooruit als gebouw moesten redden. Het gebouw is getekend door een hele geschiedenis, waarin toevallige meevallers – alhoewel, toeval moet je altijd wat forceren, niet ? – uiteindelijk het gebouw gered hebben. Eigenlijk begon het met de emanciperende boodschap die je boven het podium in de Theaterzaal ziet: “Kunst Veredelt”. Toen was dat bedoeld als emanciperende boodschap. De ontvoogding en volksverheffing stonden centraal. Bovenop het brood, kun je zeggen dat de doelstelling ook rozen was. De strijd voor meer welvaart werd op die manier aangevuld met het recht op verhoogd welzijn. Soms verwijt men de socialisten van toen, het biefstukkensocialisme, wat toch wat kort door de bocht is. Natuurlijk moet je die aandacht voor cultuur niet gaan idealiseren, maar het was er tenminste wel.

In het interbellum speelde alles zich hier af. Je had bijvoorbeeld schaakclubs en vrouwenclubs. De oorlog van 40-45 veranderde veel. Het gebouw werd door de bezetting op de proef gesteld. Niet alleen het gebouw, maar ook de mentaliteit kreeg een knauw. Je kreeg een culturele omwenteling, waardoor de rode culturele aan-de-eigen-haardmentaliteit werd opengebroken. Na de tweede wereldoorlog werd bijvoorbeeld in een poging om het zieltogende gebouw te reanimeren een warenhuis bijgebouwd. Het ‘alternatieve’ warenhuis was echter gedoemd te verdwijnen door de stijgende rode cijfers. Na het failliet deed de aannemer Amelinckx een bod om op de plaats van Vooruit appartementen te zetten. Gelukkig werd dit geweigerd omdat er een beperking was op het aantal bouwlagen. Amelinckx wou namelijk een groot stuk de hoogte in. Je ziet meteen de ironie van de geschiedenis van Vooruit; een opeenstapeling van toevalstreffers.

Begin de jaren 80 zagen enkele jonge enthousiastelingen hun kans. Zo was er toen een groot gebrek aan ruimtes voor het vernieuwende, voor het cultureel experiment. De nieuwe generatie zocht een nieuwe plaats voor hun kunsten in Gent. Pas in 1981, toen er een fototentoonstelling georganiseerd werd, kwamen mensen opeens in aanraking met het beeld van de vergane glorie van Vooruit. Door de uitgave van de tentoonstelling in een fotoboek, ontstond een sneeuwbaleffect Opeens zagen verschillende actoren de mogelijkheden van het gebouw. Gelukkig was er toen een leger aan werkloze vrijwilligers die het gebouw terug een face-lift konden geven. Op 1 april 1982, kreeg de VZW Vooruit, door het lobbywerk van Erik Temmerman bij zijn vader Gilbert Temmerman, het gebouw in erfpacht. Ondanks al zijn gebreken, bleek het publiek toe te stromen. Misschien was er toen ook een grotere tolerantie voor het gebrekkige. Dat zou nu heel wat moeilijker zijn. Op 17 september werden de eerste zalen toegankelijk gemaakt…De belangrijkste drijfveer was toen zonder twijfel het idealisme.

Wat zijn doorheen de evolutie van Vooruit voor jou de meest memorabele momenten?

Ik heb enkele memorabele momenten die natuurlijk hoogst persoonlijk zijn.Vooral 1983, toen het gebouw de erkenning kreeg als monument, was een symbolisch breukmoment. De volledige restauratie, die begon in 1990 duurde echter tot 2000. Na 25 jaar praten we over communities en hot spots, maar er gaat een hele geschiedenis aan vooraf. Ook 10 jaar Vooruit was een memorabel moment. Op dat moment krijg je de eerste tekenen dat je goed op weg bent. Er is al een hele weg afgelegd. In 2003 werd “Oorlog is geen Kunst” georganiseerd; een cultureel-politiek gebeuren tegen de nakende oorlog in Irak. Dat is voor mij de reden waarom Vooruit bestaat en waarvoor ik hier werk. Vooruit moet middenin de maatschappij staan. We moeten tegelijkertijd scherp zijn, en ruimte bieden voor niches, en toch breed gaan, zonder daarbij de kwaliteit uit het oog te verliezen, dat spreekt. Via de selectie van artiesten en de samenwerking met verschillende actoren zoals de universiteit van Gent, TiensTiens, Victoria Deluxe, LADA enz. proberen we die banden met wat leeft in de maatschappij scherp te houden.

Is Gent als stad belangrijk?

Er zijn verschillende banden die we hebben met Gent als stad. We zijn ten eerste een van de duidelijkste expressies van “Gent als stad van kennis en cultuur”. Duidelijker kan gewoon niet denk ik. We bieden ook plaats voor de studenten in Gent. Dat is echt een enorm groot deel van Gent als stad. We letten erop dat we genoeg ontspanningsruimte bieden voor studenten. Ten derde zorgen we met de reeks “Toestanden” voor samenwerkingsverbanden met het middenveld in Gent zoals de Universiteit van Gent, Victoria Deluxe, Stad Gent, Actie Betaalbaar Wonen, Attac, het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (CDO) met de stadsmonitor, enz…We stellen in november ook het mobiliteitsdebat voor in Vooruit en werken samen met NTGent, Minard en de Bijloke. We zijn dus zeker met Gent verbonden.

Vooruit is één van de meest in het oog springende actoren in de culturele middenveld in Gent en Vlaanderen. Hoe zien jullie je rol in dat culturele middenveld?

Ten eerste hebben we als Vooruit een enorme infrastructuur, waardoor onze rol daardoor alleen al belangrijk is. Door die ruimtes en infrastructuur open te stellen voor andere organisaties, kunstenaars en publiek spelen we een rol in het culturele middenveld. Natuurlijk moet je die fysieke infrastructuur ook gaan invullen. Het summum bereik je wanneer je visie en inhoud kunt koppelen aan de functionaliteit van je gebouw. Wanneer je bijvoorbeeld alle ruimte tegelijkertijd kunt vullen in één groot concept, waarin alles samenhangt met alles, dan bereik je het toppunt van wat Vooruit kan. Ik kan dat best illustreren met een voorbeeld. Als je “Oorlog is geen Kunst” neemt, dan moet je gewoon toegeven dat dat een enorm gebeuren was. Er waren toen om en bij de 150 artiesten en academici die optraden, 4 ministers die langskwamen, er passeerden tijdens die marathonvredesdag in totaal zo’n 5000 mensen in de gebouwen van Vooruit en dan stonden er nog honderden mensen buiten te dringen om ook binnen te geraken. Niettegenstaande dat Vooruit als culturele organisatie tekent, toch zijn dergelijke gebeurtenissen heel normaal. We zouden het eens niet moeten doen? Dan kun je je toch wel vragen beginnen stellen? Vooruit moet gewoon zijn nek uitsteken. We staan midden de maatschappij, waardoor we de bezorgdheden van die maatschappij een plaats moeten geven in Vooruit. Er is dus zéker plaats voor experiment en niches, maar ook voor politiek engagement.

Als ik doorheen de geschiedenis blader van Vooruit dan ziet mijn nogal selectieve oog niet alleen de steun aan de anti-oorlogsbeweging tegen de oorlog in Irak met “oorlog is geen kunst”, maar ook de steun aan de rakettenbeweging, Pantserkruiser Potemkin, en Robert Fisk zijn scherpe tussenkomst,…Steunt Vooruit de tegenstem?

Je hebt twee tegenstemmen. De ene tegenstem is de negatieve tegenstem. Het Vlaams Blok is hét paradigmatisch voorbeeld van die negatieve tegenstem. Die anti-democratische haatstem heeft geen platform nodig. Daarnaast heb je de positieve tegenstem, zowel op de meer linkse als de rechtse flank. Vooruit moet beide stemmen een platform bieden; anders heb je sowieso geen debat. Daarom vragen we bijvoorbeeld op een avond rond “Links/Rechts” zowel linkse partijen als CAP, maar ook Hugo Coveliers van VLOTT, of naast KifKif ook De Wever op een avond rond nationalisme. Zonder antagonisme, geen democratisch debat! Applausdebatten voor eigen achterban halen weinig uit. Niet alleen de debatten, maar ook theaterstukken en films geven ons politiek engagement aan. Als je bijvoorbeeld STAN een platform biedt, dan ben je bezig met politiek. Als je voor Almost Cinema, ons twaalfdaags festival ism het Internationaal Filmfestival, een openingsfilm en ‘testimonial’ over Darfour plant, dan ben je ook met politiek bezig!

Als ik politiek zou definiëren als de mogelijkheid tot creatie en transformatie van het sociale weefsel, hoe “politiek” zou je Vooruit dan noemen?

Vooruit staat voor een sociaal-humanisme. We staan in de maatschappij. We zijn geen eiland. Je kunt als cultureel huis de wereld waarin je woont toch niet gaan wegdenken? Er is een realiteit die getekend is door oorlog, discriminatie en door armoede: er zijn mensen die zich geen kwalitatieve huisvesting kunnen permitteren, er zijn mensen die geen job vinden, het milieu wordt geteisterd door ons kapitalistisch systeem. Via de reeks Toestanden proberen we ruimte te bieden voor die realiteit. Toch zijn we ook met schoonheid bezig en met esthetica. Zaken mogen mooi zijn en in schone vormen worden gegoten. Toch kun je via culturele expressie en debat de tegenstem een plaats geven.

Met “The Game is Up”, “Stadsuniversiteit” en “Infowarroom”, maar ook met de “Les van de Eeuw” en het project “Kunst en wetenschap” treedt de bijdrage aan kritische kennis op de voorgrond. Hoe belangrijk is bijdrage aan die kritische kennis?

Vooruit stelt zich eigenlijk ten dienste van de kunstenaars en het publiek. Je ziet dat nieuwe vormen van technologie en kennis een steeds belangrijkere rol krijgen in de maatschappij. Dan moet je echt op die trein springen. Kennis, taal en technologie worden vermengd met culturele expressie en vormen van kunst. Kennis zit eigenlijk overal. Als je big band Think of One samen met (derde) wereldmuzikanten laat optreden, dan leer je tegelijk toch ook iets over cultuurvermenging? In die zin moet Vooruit zich bezig houden met dergelijke vormen van kennis. Je hebt dus naast de expliciete keuze voor kennisoverdracht zoals bij de Les van de Eeuw, ook alternatieve vormen van kennis via muziek of theater.

Sinds Anciaux minister van Cultuur is, is niemand echt nog veilig voor zijn “gezonde dosis populisme”. Hoe bekijkt Vooruit het gevoerde cultuurbeleid? Hoe gaan jullie om met de spanning tussen populisme en kunst voor het Volk aan de ene kant, en de selectiviteit van de kunstenwereld die net particuliere niches creëert?

Ah, we waren al lang bezig met verbreding voor er met dergelijke terminologie werd getoverd. We hebben echt altijd al een divers publiek gehad. Als populisme betekent dat je een debat aantrekkelijk maakt, zonder op inhoud in te boeten, of een boekenprogramma afsluit met een tombola, ben je dan populistisch bezig? Ook een gratis caféconcert moet je in die trant zien. Je zorgt voor een drempelverlaging. Na 25 jaar Vooruit gaan we bijvoorbeeld niet debatteren. We gaan een FEEST houden. De term populisme is getekend door een inflatie aan betekenissen. We zijn wel bèzig met de betekenis van populisme. We plannen tijdens Almost Cinema bijvoorbeeld een avond rond politiek populisme in Latijns-Amerika, Viva el Populismo ? – let op het vraagteken – waarbij we op zoek gaan naar wat de term nu concreet betekent…

Hoe ziet de toekomst van Vooruit eruit, ook die volgens Peter Van den Eede?

De toekomst van Vooruit situeert zich op verschillende vlakken. We moeten onszelf blijven bevragen op die verschillende vlakken. Ten eerste het gebouw. We hebben nu hotspots gecreëerd en communities op internet enz…Het gebouw is echt gemoderniseerd en technologisch geupdate. We moeten op dat vlak onze pionierspositie behouden. Ten tweede moeten we ook inhoudelijk bij blijven. We moeten banden behouden en nog versterken met de Gentse context, maar ook met de internationale context. Nieuwe formats als The Game is Up geven uitdrukking aan die inhoudelijke vernieuwing en de zoektocht naar experiment en bevraging.

De toekomst van Vooruit volgens Peter Van den Eede? Ik ben een hoogst gelukkig mens als ik het kritisch forum Toestanden verder mag uitbouwen. Dat kritisch forum is voor mij persoonlijk het Hart en de Ziel van Vooruit. Volgend jaar is bijvoorbeeld Mei ’68, 40 jaar geleden. Een ideaal moment om te beginnen met een rondvraag naar partners en ideeën. Mei ’68 is verbonden met wie we zijn, onze geschiedenis, de geschiedenis van links…En als ik bovendien eens grootheden als Ken Loach of zo hier zou kunnen krijgen… Wauw!

Vooruit feest de 25e verjaardag op 22 september. De details vindt u op hun website.

[Kudos aan TiensTiens voor het artikel.]

© 2007 GENTBLOGT VZW