RSSHerbestemming (of restauratie?) van kerken: geen makkelijke aangelegenheid
Enkele weken geleden, op donderdag 31 januari, vond in het Gravensteen te Gent de jaarlijkse Raveschotlezing plaats.
Dirk Laporte, docent in de monumentenzorg en voorzitter van de Gentse Vereniging voor Stadsarcheologie besprak daar de problematiek van de herbestemming van kerken.
Aan de hand van recente voorbeelden van kerkreconversies uit het buitenland gaf hij een evaluatie van enkele realisaties in Gent en Vlaanderen.
Het is algemeen bekend dat het aantal kerkgangers gestadig afneemt sedert de jaren ’60 van de vorige eeuw. Hierdoor werden sommige parochies samengevoegd en kwamen kerkgebouwen leeg te staan.
Ook het aantal roepingen voor priester of het kloosterleven is sterk afgenomen. Dus werden er ook kloosters met hun kerken gesloten en de gebouwen verkocht.
Wat moet er met deze, zeer dikwijls beschermde en waardevolle gebouwen gebeuren? Wat met de vaak zeer kostbare interieurs? En kunnen deze kerken en kerkelijke gebouwen om het even welke functie krijgen?
Het in stand houden van de vele kerken kost de kerkelijke overheid en de staatsoverheid vele 10-tallen miljoenen euro’s per jaar.
In Vlaanderen wordt deze problematiek steeds actueler, maar in Nederland en Groot-Brittannië kent men al vele jaren allerhande toepassingen, de ene al mooier en beter dan de andere.
Vaak worden het musea, concertzalen, bibliotheken, cultureel centrum, schouwburgen, muziekacademie enzovoorts.
Ook toepassingen als commerciële ruimten als, supermarkt, disco of detailhandel zijn er te vinden. Minder voor de hand liggend uiteraard en ligt bij de bevolking dan ook wat moeilijker. Zelfs bestemmingen zoals appartementen, of als aula van een universiteit, ja zelfs een moskee.
De nieuwe mogelijke functies moeten afhankelijk worden gesteld van een combinatie van diverse parameters zoals ondermeer: de cultuurhistorische waarde, de toestand van het gebouw en dergelijke.
In Gent werden enkele voorbeelden aangehaald, te weten het schip van de Sint-Niklaaskerk (foto 7), de kerk van het Sint-Barbaracollege, de voormalige Dominicanenkerk in de Holstraat (foto 2), de Drongenhofkapel, en de Maria Gorettikerk aan de Blaisantvest .
De enige Rococokerk in Gent en omgeving staat aan het plein bij Sint-Jacobs en is nu een antiekzaak (zie foto). Naar verluidt was deze zelfs in de jaren 60 en 70 nog in gebruik als fietsenstalling.
Dirk Laporte pleitte ervoor dat er serieus wordt nagedacht over een nuttige en verstandige bestemming voor de, toch nog vele, kerken en zou graag zien dat de voorbeelden van het buitenland in Gent, en verder in België, navolging krijgen.
Zodat de veelal zeer cultuur- en historische waarde van deze gebouwen behouden blijft voor latere generaties. En niet onbelangrijk, het stadsbeeld bepalen.
© 2008 GENTBLOGT VZW
Ik wil er anders wel in gaan wonen hoor.
U vindt mijn emailadres bij de redactie mijnheer pastoor. Laat maar iets weten.
Waar is die eerste foto genomen? De andere kerken kan ik thuisbrengen. Ik zou het fantastisch vinden als sommige een nieuwe bestemming krijgen
Dit is de Maria Gorettikerk aan de Blaisantvest.
Kerken en hun herbestemming
https://users.pandora.be/marc.dubois/298.pdf
Prachtig voorbeeld op de Keizersvest: oude kerk werd door promotor zielloos opgesplitst in 3 nivo’s kleinere appartementen; en achter de voorgevel met een poort en oog erin schuilt een nieuwe betonnen wand…..
Alle authentieke elementen zijn verdwenen, enkel de buitengevel getuigt van een verleden als kerkgebouw.
Enkele mooie voorbeelden:
- Boekhandel Selexyz Maastricht
https://www.selexyz.nl/pages/content/S2/selexyzwinkel_dominikanerkerk.aspx
Deze boekhandel is onlangs nog verkozen tot mooister ter wereld.
- Hotel/ restaurant: Kruisherenhotel Maastricht
https://www.chateauhotels.nl/index1.htm?/KFaciliteiten.htm
Een ander voorbeeld is een kerk waar een discotheek in gekomen is. Waar de priester ooit stond op het altaar staat nu de dj :)
Ik heb er wel spijt van dat ik niet op die vergadering in het Gravensteen kon aanwezig zijn.
Dit thema zal in een zeer nabije toekomst in Gent permanent en scherp voor de dag komen. Ik kan me voorstellen dat bv de neogothische kerken uit de 19de eeuwse gordel het voorwerp van een scherpe strijd zouden kunnen worden. Ook het voorbeeld van de Maria Gorettikerk op de Blaizantvest was het recent al, en kreeg een voorlopig “bestand”. Het alternatief was inderdaad om tot moskee omgetoverd te worden. Alleen de symbolische waarde van dat gebeuren zou tot zeer zware incidenten kunnen leiden. Ik kan me inderdaad voorstellen dat trouwe christenen dit als een aanval op hun waarden zouden beschouwen, en daar tegenover de moslims het scherp zouden kunnen voorstellen als een overwinning en het begin van het lukken van hun uitbreiding in Gent/West-Europa.
Ik hoop dat het stadsbestuur hier een intelligente optie zal nemen, en geval per geval een “swot” analyse zal maken, want een veralgemenende regel kan valkuilen verbergen.
Ik denk dat ze dan de letter “O” van de SWOT-analyse wel zeer goed moeten bekijken, want daar liggen mogelijkheden genoeg lijkt me. En eventueel plaatselijke ondernemers en instanties “mee” moeten krijgen.Eén van de belangrijkste knelpunten zal de financiele kant zijn.
Waarom zou de (hulp)kerk Maria Goretti geen moskee mogen worden? Die toren, ontworpen door Rutger Langaskens, heeft trouwens iets van een minaret en weinigen zouden het verschil merken. Het zou ook een synagoge kunnen worden. Wie moet beslissen? De eigenaar van dat gebouw, of de overheid? Veel heeft ook de maken met de historiciteit van het gebouw. De kerkelijke overheid werkt trouwens mee aan de herbestemming van haar patrimonium. Zo zijn de toeristisch druk bezochte St-Baafskathedraal en St-Niklaarskerk niet meer gebruikt als parochiekerken voor huwelijken en uitvaartplechtigheden (die functie is voor gelovigen in de Kuip overgenomen door de St-Michielskerk). Aan die eeuwenoude kerken, vol zichtbare herinneringen aan generaties gelovigen (grafstenen, obiits, geschonken altaarstukken en kunstwerken) is het veel moeilijker een nieuwe bestemming te geven dan aan een lege gebedsruimte van recentere datum, meestal beperkt tot muren en daken, met enkele verplaatsbare cultusobjecten. Een gebouw dat voor hoofdbrekens zorgt is bijvoorbeeld de St-Barbarakerk ( Savaanstraat): de zware versiering laat weinig mogelijkheden toe. Het ergste is natuurlijk afbraak, zeker voor een uitzonderlijk monument zoals de Predikherenkerk dat in 1860 plaats moest ruimen voor een verbrede Jacobijnenstraat.
Voor nog een Gents voorbeeld zie
https://www.gentblogt.be/2005/03/28/foto-van-de-dag-25
Wie kent het verhaal van deze kerk?
https://maybe4.webs.com/IMG_2932.JPG
uit het staatsblad van vrijdag 12 juni 1998:
“Bij besluit van de Vlaamse minister van Cultuur, Gezin en Welzijn van 26 maart 1998 wordt beschermd, overeenkomstig de bepalingen van het decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten, stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij decreet van 22 februari 1995 :
Wegens zijn artistieke en historische waarde :
- als monument :
voormalige Sint-Pieterskapel, heden zogenaamd “d’Oude Kapel”, gelegen te Gent (Gent), Sint-Kwintensberg 84;
bekend ten kadaster : Gent, 5e afdeling, sectie E, perceelnummer(s) 1802L.”
Niet te geloven, beschermd sinds 1998!!!
Voor wannneer is de restauratie???