RSSDie Welle
Het Filmfestival is met moeite voorbij en zoals beloofd, een eerste meer uitgebreide bespreking van een film die vanaf nu in de zalen komt. Die Welle is een Duitse film en eigenlijk wist ik weinig meer toen ik een plaatsje in de zaal zocht onder de tonen van Rock’n'roll high school. Net iets te laat, maar ik zag Jürgen Vogel, alias Rainer Wenger, een leerkracht in t-shirt van de Ramones aankomen op school. Zo’n leerkrachten hadden wij toch niet. De film stond op mijn programma en ik las zelden de korte inhoud nog eens na voor ik de zaal inging.
Later tijdens de film begon het me te dagen. Ik had dat boek nog gelezen, in het middelbaar. Hoe heette het ook weer? De Golf van Todd Strasser, een boek met een saaie kaft, een tekening van een jongen met een blauwe vest, denk ik. Het was even zuchten maar eens je de eerste pagina’s gelezen had, werd je meegesleurd door het verhaal. Bij deze film lukt dit vlotter. In de jaren 80 werd het boek reeds verfilmd onder de titel The wave, maar ook die film is een zwart gat in mijn filmcultuur. Dus kan ik het gemakkelijkheidshalve bij deze film houden.
Het boek en de films inspireren zich op een experiment in Californië uit de jaren zestig. Na de tweede wereldoorlog stonden sociale wetenschappers voor een enorm vraagstuk: hoe konden de Duitsers zich zo laten meeslepen door hun leider? Lag het aan hun aard, waren er andere factoren? Al gauw werd beweerd dat het nu niet meer kon gebeuren. Een geschiedenisleraar begint wat een onschuldig experiment lijkt. In de Duitse film is dat Rainer Wenger die tijdens de projectweek tegen zijn zin autocratie krijgt toegewezen. Hij had het meer voor anarchie, ook al omwille van zijn verleden. Omwille van zijn populariteit kiezen nogal wat leerlingen voor zijn thema. Maar ze hebben zeker geen zin om het weeral over het Derde Rijk te hebben. Rainer introduceert kleine veranderingen. De leerlingen moeten hem Meneer noemen, rechtstaan als ze antwoorden. Het lijkt onschuldig. Een beetje discipline, zeg maar.
Wat onschuldig begint, wordt langzaam opgebouwd. De meeste leerlingen zijn wel gevoelig voor het discours van de populaire leerkracht. Ja, er zijn wat opmerkingen van een populaire leerlinge, maar is dat niet omdat ze nu niet langer het middelpunt van de belangstelling is? Waarom anders draagt ze het uniform niet? De leerlingen brengen zelf ideeën aan uit de wereld die ze kennen, zo komt er een myspace, wat in de jaren zestig ondenkbaar was. Het verhaal wordt er alleen maar herkenbaarder door voor jongeren vandaag de dag veronderstel ik. De opmerking over het Derde Rijk herinner ik me dan weer uit mijn humaniora, dus misschien is er niet zoveel veranderd? Ik vond het boeiend om het in een Duitse context te zien, maar misschien is dat te idealistisch van mijn kant. Het experiment met Die Welle (de golf in het Duits, jawel) loopt uit de hand. Niet enkel de leerlingen van Rainer laten zich meeslepen, maar ook anderen beginnen regels uit te vinden. Wie er niet bij hoort, wordt uitgesloten.
Het oorspronkelijke experiment eindigde met een confrontatie met een speech van Hitler. De leerlingen begonnen te wenen en beseften wat er gebeurd was. Het einde in de film is dramatischer, vermoedelijk om filmtechnische redenen maar ook omdat de discussie nu minder leeft en een sterkere confrontatie met de waarheid nodig is. Hoe het boek eindigde herinner ik me niet meer. Ondanks alle pogingen om de film aantrekkelijk te maken, blijft het verhaal vooral stichtende bedoelingen hebben. Als het boek niet meer op de literatuurlijst zou staan, hoop ik dat de film veel in schoolverband getoond wordt en dat het veel discussie uitlokt. Ik betwijfel of de film ook een breder publiek kan aanspreken.
Die Welle, vanaf 22 oktober in de Studioskoop, Sint-Annaplein 63, Gent
© 2008 GENTBLOGT VZW
Ik heb het boek of de vorige film nooit gezien of geleden, en was dus niet vertrouwd met het verhaal. Ik vond het een onderhoudende, leuke film, die volgens mij zeker jongeren zal aanspreken. Geen meesterwerk, maar minstens even goed als bijvoorbeeld het alom bejubelde “Ben X”.
mijn vader (jaargang’18) heeft me ooit dat boek gegeven als verjaardagsgeschenk.
hijzelf, belg.militair, had meer dan vijf jaar in een strafkamp gezeten, afschuwelijke dingen meegemaakt. nadien, door de job van mijn vader, heb ik mijn jeugd doorgebracht in duitsland. ook in het duits naar school geweest. al onze vrienden waren duitsers. daar waren niet alleen joden bij, of gewone mensen, maar ook oud ss.ers. als kind snap je niet dat die “opa” waar we in het begin bij inwoonden, een kampoverste was geweest.
nadien valt je frank, en ik begreep er niets meer van.
hoe konden mijn ouders omgaan, zelfs vrienden zijn, met dat crapuul? mijn vader probeerde wel, maar vermoedelijk omdat het nog niet allemaal verwerkt was, kon hij mij niet overtuigen. mijn vriendenkring bestond toen ook, door omstandigheden, uit een pak duitsers die een tiental jaar jonger waren dan mijn vader, hitlerjugend. gezien ik steeds roder werd, stootte ik die af.
toen gaf mijn vader mij dat boek. in het duits.
dan snapte ik volledig het plaatje.
keek ik ook met andere ogen. niet goedkeurend, maar begrijpend. alleen met onkenners heb ik het steeds moeilijk gehad.
als de film, hopelijk minder droog dan het boek, aan onze kinderen kan laten zien hoe men aan massamanipulatie kan doen, allemaal er naar toe!
nb. mijn bijna fysieke afkeer voor bepaalde personen en hun gedachtengoed stamt ook vanuit dat inzicht.
die hebben geen verontschuldiging. dat is uit vrije wil.
nb.oh ja, ik heb ook met andere ogen gekeken tijdens mijn bezoeken aan het oostblok, de eerste keer in ’63, wees gerust. voor iemand die opmerking wil maken.
ik gebruik dat inzicht nu nog elke dag, hier.