Gentblogt

Café Den Biekorf

woensdag 10 juni 2009 10u45 | Wouter Aers (tekst), Hendrik Braet (beeld) | 14 reacties
Trefwoorden: Café Den Biekorf, volkscafés.

Begin 2008 lanceerde vzw Volkskunde Vlaanderen de actie “Help ons de volkscafés redden!”.
Een mooi initiatief waar wij van Gentblogt maar al te graag gehoor aan geven. Aldus lopen uw reporters buurt na buurt af voor onze eigenste reeks over volkscafés.

En doe er ons maar nog eentje: een volkscafé, een pint, een kletterend cataclysme van schuimende toogverschuivingen en wild kolkend gespreksmagma … Steekt maar nóg een vat, dat we onze dorst kunnen lessen, want al dat gezever trekt kloven in de keel … Smeert onze stem, dat we kunnen zingen van leute en malheur, dat we kunnen meebrullen met de jukebox van het leven. Ach, toe, nog ééntje, kom, dat we elkander met rookslierten kunnen betasten, dat ons lachen bijeenklontert terwijl we samen ons verdriet uiteenrafelen. Ach, toe, nog ééntje, de laatste, om ’t af te leren!

Met ons bezoek aan het charmante cafeetje Den Biekorf, gelegen in de Lieven De Winnestraat, gebeurt wat ooit wel moest gebeuren… het einde van deze reeks nadert. Met ietwat waggelende schreden weliswaar, maar toch: wat gaat de tijd snel – vooral als je op café zit. Het was uit een zekere ‘sense of urgency’ dat we ondertussen al meer dan anderhalf jaar geleden aan onze reportages begonnen. De media schreeuwden uit wat iedereen in de straten kon waarnemen: de zwanenzang van het volkscafé was ingezet. ‘Café over te nemen’, ‘Doek valt over volkscafé’,… Woorden die in onze ziel sneden, maar, nog veel belangrijker: woorden die er zonder scrupules mee dreigden de ziel van onze stad te verminken. De Gentse volkscafés bevinden zich immers allerminst in een socio-cultureel niemandsland: als brandpunt van de Gentse volkscultuur hebben ze altijd al mee de Gentse identiteit geconstitueerd. Bovendien is het volkscafé natuurlijk de sociale ruimte bij uitstek: een ontmoetingsplaats die toont dat een stad méér is dan een loutere optelsom van individuen. We hadden dus meer dan genoeg redenen om de volkscafés onder de schijnwerper te brengen.

Dat we ons bij dit alles goed hebben geamuseerd, zal ook de niet zo opmerkzame lezer wel duidelijk zijn geworden. Niet dat we enkel vreugde en plezier zijn tegengekomen: veel van de volkscafés die we bezochten, dreigen inderdaad samen met hun (hoog)bejaarde uitbaters te verdwijnen, sommige stamgasten kunnen niet verhelen dat zelfs de meest intense gezelligheid hun eenzaamheid niet kan verzachten,… Maar in het volkscafé worden lief en leed gedeeld, op de eigen soms directe manier.

Niet alle volkscafés zullen overleven, we maken ons geen illusies, maar volledig verdwijnen zullen ze nooit – daarvan zijn we ondertussen overtuigd. De mens is een sociaal dier: het doet deugd in real time iemands status update te horen en ondertussen de dorst te lessen. Iemand die dit begrepen heeft is Herman, de jonge en energieke uitbater van Den Biekorf. Iets meer dan één jaar staat hij er achter de toog. ‘En de zes jaar voordien zat ik ervoor’, glimlacht hij. Het DNA kruipt waar het niet gaan kan, want bij Herman thuis hadden ze al een café-restaurant en ook als student heeft hij altijd in cafés bijgeklust.

Hoewel Herman duidelijk overtuigd is van doel en roeping van het volkscafé, is hij zich ook sterk bewust van de gewijzigde realiteit. ‘Vroeger was Den Biekorf een volkscafé pur sang’, vertelt hij. ‘Maar dat was in de tijd dat de volledige buurt eigenlijk nog een volksbuurt was. Dat is veranderd met de komst van onder meer de studenten. Maar als de buurt verandert, moet je als café kunnen en durven mee veranderen.’ En dat lijkt wonderwel gelukt: rondom mij zie ik een mix van groepjes studenten en oudere, typische volkscafé-types. Later op de avond zal ik nog een hele tijd zitten kletsen met een man van rond de veertig die enkele huizen verderop woont. Hij heeft Den Biekorf leren kennen door er naar het Eurovisiesongfestival te kijken. Dat schijnt daar wreed ambiance te zijn geweest … Ook hij is overtuigd van de intrinsieke waarde van het volkscafé: zo reist hij gemiddeld drie keer per week van Gent naar heimat Waregem. Om te voetballen met zijn oude maten, ‘maar evenzeer’, zo vertrouwt hij ons toe, ‘voor de pinten achteraf, in ons dorpscafé.’ De man is niet onze enige gesprekspartner – het is gezellig toeven in Den Biekorf. Zo leren we onder anderen Katja kennen, een vrouw met het volkse hart op de juiste plaats. Al enkele jaren organiseert ze in september met de gelijkgezinden van ‘Vrienden van Meulestede’ Meulestee Koerse, een carnavalesk gebeuren waarbij onder meer hondenbezitters het tegen hun eigen viervoeter opnemen. En hoe ze als Meulesteedse dan in Den Biekorf terechtkomt? Dat is simpel: vroeger woonde ze in de buurt en was het café haar vaste pleisterplaats. Ze lijkt niet van plan die traditie op te geven.

Hetzelfde geldt voor de twee mannen die vlakbij de deur aan een tafeltje zitten. Marnix en Roel heten ze, en volgens uitbater Herman ‘horen ze bij de inboedel’. En zo lijken ze zich ook te gedragen: het heeft iets rustgevends, zoals ze van hun pint nippen met dezelfde ingetogen ijver als die waarmee de sigaretten worden gerold. Wat valt er nog te zeggen, als je na al die jaren niet alleen met het meubilair maar ook met elkaar bent vergroeid? Marnix en Roel komen hier al dertig jaar. Wanneer ik hen ernaar vraag, vertellen ze honderduit over de geschiedenis van het café. In eerdere tijden was het een schipperscafé en hing er een groot stuurwiel aan de zoldering. Dat stuurwiel is nu verdwenen, maar aan de linkerkant van de toog staat nog altijd een rood scheepslicht. ‘Vroeger stond er aan de rechterkant ook nog een groen, maar dat is blijkbaar verloren gegaan’, licht Marnix toe. Ik zit ondertussen te noteren in een notitieboekje, en bij alles wat hij vertelt zegt Marnix enthousiast: “Schrijft da maar op!” Het rode licht staat overigens voor bakboord, het groene voor stuurboord. Binnen een straal van honderd meter bevonden zich vroeger maar liefst vijf cafés. Dat zou je het nu rustige straatje niet nageven. Naast het café was een kruidenierszaak, en aan de overkant van de straat zelfs een trompetwinkel: ‘Papageno’. Den Biekorf heette vroeger trouwens ‘De Bijenkorf’ – netjes in het Algemeen Nederlands dus. Of de naam daarna nu ‘vergentst’ dan wel ‘verwestvlaamst’ is, kon ik niet echt achterhalen.

Marnix heeft zo zijn eigen ideeën over waarom er in dit gebouw, ondanks de vele wisselende uitbaters de laatste jaren, nog altijd een café wordt uitgebaat: ‘Den Biekorf is geklasseerd – ze hebben beslist dat het hier altijd een café moet zijn. Zelfs binnen duizend jaar zal het hier wellicht nog altijd een café zijn.” Ik weet niet of hij het zelf ook helemaal gelooft, maar de werkelijkheid achter de droom is duidelijk: ‘Den Biekorf is vervlochten met wie ik ben, met mijn maten, met mijn buurt; dit café zal er altijd zijn – dat kán gewoon niet anders…’

Volgens Herman is Den Biekorf al meer dan 140 jaar oud. Er zijn zelfs aanwijzingen dat Den Biekorf de eigenlijke geboorteplaats was van het Gentse socialisme: op een drukpers zouden hier de eerste pamfletten zijn gedrukt. Later zal hij er ons zeker meer over weten te vertellen, want een stamgast is hard bezig met een onderzoek naar de geschiedenis van het café. Dat is nodig, want het ‘levende geheugen’ van Den Biekorf vertoont met de jaren almaar meer gaten. Zo komt in het café elke vrijdag een groepje ouderen saucissen eten. Om de beurt zorgt iemand voor het eten. Het is een traditie waarvan ook Herman niet weet hoelang ze al bestaat. Maar het groepje is al flink uitgedund: bestond het tot voor enkele jaren nog uit een vijftiental mensen, dan blijven er daarvan nu nog maar een zestal over.

We hebben het in deze reeks al vaker gezien: de gang van de tijd is ongenaakbaar, onherroepelijk. Geen vormen of gedachten die ’t eeuwig leven hebben. Maar in het heden borrelt reeds de toekomst, in het heden zelf gloort het ‘Ontwaakt!’ dat nieuw leven brengt. Of, zoals Herman het ietwat prozaïscher uitdrukt: ‘Mijn studenten van vandaag zijn mijn ouwe zakken van morgen’. En zo zal het zijn. Kom, doe er ons maar nog eentje, de laatste, om ’t af te leren! Dat we kunnen meebrullen met de jukebox van het leven!

Den Biekorf
Lieven De Winnestraat 2
9000 GENT

Prijs van een pintje: 1,50 euro

© 2009 GENTBLOGT VZW