Gentblogt

Schatten van Mensen! Daniël Termont

vrijdag 14 januari 2011 9u30 | Veerle (tekst), Storm Calle (SAG) (beeld) | 1 reactie
Trefwoorden: archieven, Daniël Termont, debat, erfgoed, geschiedenis, GOF, opendeurdag, Schatten van Mensen, Stadsarchief Gent.

Waarvoor vakanties allemaal niet goed zijn. Een mens ruimt al eens zijn paperassen allerhande op, maar houdt ook schoon schip op de pc. Gelukkig maar, want zo komt men al eens een onafgewerkt artikel tegen, dat was blijven liggen door de dingen des levens. Inmiddels geraakte het voltooid. Ook daarvoor zijn vakanties nuttig.

Zondagvoormiddag 28 november 2010, auditorium Zwarte Doos (Gentbrugge), een goed gevulde zaal. Piet Veldeman, voorzitter van het GOF, verwelkomt de aanwezigen, waarna schepen van Cultuur Lieven Decaluwé de Vriendenkring van het Stadsarchief van harte feliciteert met de tiende verjaardag. Hij verwijst ook naar de vijfde verjaardag van de huisvesting van het Stadsarchief en de Dienst Stadsarcheologie in de Zwarte Doos. Daar bevindt zich “het geheugen van de stad” dat we absoluut moeten koesteren.

Meteen stelde de schepen ook de feestpublicatie Schatten van mensen. Gent in 10 jaar aanwinsten voor. Dit boekje belicht een keuze van veertig schenkingen Рuit een totaal van 375 Рvan priv̩archiefmateriaal, documentatie of boeken, die tussen 2000 en 2009 aan het Stadsarchief werden overgedragen. Per schenking werd ̩̩n illustratie gekozen met een stukje uitleg over het belang van de schenking voor het Stadsarchief, de stad Gent of voor de geschiedenis van de stad.
Het boek geeft ook niet het beeld weer van een stadsarchief waar de documenten onder een dikke laag stof bedolven liggen, maar wel het beeld van een levend organisme, dat niet alleen de officiële stukken van het stadsbestuur bewaart, maar ook de documenten van uiteenlopende personen en verenigingen die in de stad wonen. Het is heel belangrijk dat de archivering van die documenten goed gebeurt. Naast het stadsarchief staan ook andere Gentse archieven, zoals het Amsab, het Liberaal Archief, het universiteitsarchief of het bisschoppelijk archief om er maar enkele te noemen, daarvoor in, elk vanuit een eigen invalshoek.

In het stadsarchief beslaan deze documenten zo’n 3 % van de globale aangroei. Dat is op zich een relatief klein cijfer, maar wel van een onschatbare waarde. Want het is ondenkbaar om de geschiedenis van de stad te schrijven zonder die info te kennen. Waarbij de schepen een oproep doet naar verenigingen en ook bedrijven om erover te waken dat hun documenten goed bewaard worden en eventueel overgedragen worden aan een archiefdienst.

Waarna het hoog tijd werd om Daniël Termont aan te kondigen, de derde Schat van een Mens, die in zijn overvolle agenda toch een gaatje wou vrijmaken voor het archief.

Griet Pauwels (GP) opent het gesprek met een ode aan Gent van de eerste Gentse stadsdichter, Roel Richelieu Van Londersele, waarin verwezen wordt naar het rijke verleden van de stad. Ze stelt dat het archief een soort collectief geheugen is dat de identiteit van een gemeenschap bepaalt, net zoals het STAM, en vraagt de burgemeester (DT) welke stukken in het STAM zijn voorkeur wegdragen. DT vindt dat een zeer moeilijke vraag. Het feit dat National Geographic de stad Gent als derde rangschikte als meest authentieke stad, houdt de verdienste in van zowel de voorgaande als de huidige generaties die zorgvuldig met het verleden omsprongen. We mogen er terecht fier op zijn. Het STAM is een schitterend museum, met een grote gelaagdheid, want het focust niet alleen op het verleden maar legt ook verbanden met de stad van vandaag én de stad van de toekomst. Hij vindt het bijzonder moeilijk om er één stuk uit te halen, want hij is niet alleen geboeid door zaken die (zeer) oud zijn, maar ook door recentere geschiedenis, zoals het zaaltje, gewijd aan de Rechtvaardige Rechters.

Waarop GP vraagt of hij een idee heeft welke bestuursstukken van vandaag belangrijk zijn voor de toekomstige geschiedschrijving. Volgens DT is dat moeilijk te voorspellen. Het is dus belangrijk om zo veel mogelijk te bewaren. Vandaar dat de stad zo veel belang hecht aan het digitaliseren, met o.m. het project DIA FIN (het digitaal archiveren van een aantal belangrijke reeksen, zoals de grootboeken, van de dienst Financiën). Vroeger was hij een groot voorstander van het bewaren van gegevens op microfilm, wat toen een modern medium was. Anderzijds stelt hij zich de vraag of bv. de dagelijkse kopzorgen die in verschillende dossiers – zoals de ontstaansgeschiedenis van het STAM, het Sint-Pietersstation – opduiken (talrijke discussies, klachten over het sluiten van de Bijloke, het reclameren tegen de aannemers, e.d.), en regelmatig het nieuws halen, ook een grote geschiedeniswaarde hebben.

Op de vraag wie op de kabinetten een eerste selectie maakt van wat moet worden bewaard, antwoordt DT dat dat in de eerste plaats uiteraard zijn medewerkers zijn. Enige tijd geleden was er een oproep om de kabinetsarchieven over te dragen aan het Stadsarchief, maar dat weigerde hij toen. Hij zal dat overdragen als hij stopt, maar hij heeft dat archief zelf nog veel te veel nodig. De burgemeester is wel voorstander van een zo groot mogelijke openbaarheid. Het archief is een levendige instelling en krijgt heel veel bezoekers over de vloer, waarbij het goed is dat een aanzienlijk deel van de bestuursstukken ter beschikking van zo veel mogelijk mensen staat.
GP komt nog even terug op de digitalisering en verwijst naar de Waalse Krook. Hoezeer DT ook voorstander is van digitalisering, boeken blijven toch nog steeds een andere ervaring, een andere uitstraling geven, waardoor de nieuwe bibliotheek een groot belang heeft. Maar ook het Vlaams Instituut voor Archivering, voor de archivering van audiovisueel materiaal, heeft een niet te onderschatten belang. Het wordt op dit vlak hét centrum in Vlaanderen. Omdat bij digitalisering back-ups levensnoodzakelijk zijn, werd een afspraak gemaakt met Elio di Rupo, burgemeester van Mons, waar zich een gelijkaardig centrum bevindt: in Gent worden de back-ups uit Mons bewaard en vice versa. De projecten aan de Waalse Krook betekenen inderdaad een grote investering maar het zal opnieuw een parel aan de Gentse kroon zijn en zorgen voor een internationale uitstraling.

Vervolgens wordt overgeschakeld naar een compleet ander onderwerp: de ‘lieux de mémoires’, waarbij GP vraagt of er ook in Gent een aantal zaken zijn die daarvoor bekend staan. DT verwijst ook hier naar het STAM. Eén van de rijke dingen van het STAM is de nieuwe architectuur, maar ook het bewaren van de middeleeuwse abdij zelf is belangrijk. Heel die omgeving is op zichzelf al een lieu de mémoire. GP verwijst naar het Michaël Lustig Monument aan de Coupure, waarop DT beaamt dat dat een van die monumenten is, die de mensen er moeten blijven aan herinneren dat de uitroeiing van mensen met een andere huidskleur, godsdienst, seksuele voorkeur, … onaanvaardbaar is en blijft. Een andere lieu de mémoire voor hem is het Vrouwebroersklooster (‘het Pand’ in het Patershol). Het was in zijn beginperiode als gemeenteraadslid toen hij eind de jaren 1970 met het Pandinistisch Verblijvingsfront mee betoogde tegen het stadsbestuur en “de wereld ging veranderen”.
GP verwijst naar plaatsen in Gent die aan beroemde personen gelinkt zijn, maar waarmee eigenlijk weinig wordt gedaan, zoals Multatuli die een lezing gaf in de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letterkunde (KANTL), of Mozart die tijdens zijn bezoek aan Gent in de Baudelokapel gespeeld heeft. DT vindt dit een goede tip, die hij prompt doorspeelt aan Lieven Decaluwé. Daarnaast is het even belangrijk dat die gebouwen zelf behouden blijven. Het KANTL is inmiddels gerestaureerd maar de Baudelokapel is een zeer moeilijk dossier. Op de vraag van GP naar de lieux de mémoires in de sport, zoals voetbal en de Zesdaagse, antwoordt DT dat die inderdaad ook zeer belangrijk zijn. Wanneer het nieuwe stadion voor KAA Gent in gebruik is, zal het oude worden afgebroken. Op die plaats komt een nieuwe wijk en een park, waar de middenstip van het oude stadion bewaard zal blijven. Waarop de aanwezigen nog een uitleg krijgen dat de bijnaam Buffalo’s begin 20ste eeuw ontstond, toen Buffalo Bill met zijn Buffalo Bill Wild West Show ook Gent aandeed.

GP bracht vervolgens het onderwerp op de privéarchieven in het Stadsarchief. DT onderstreept het belang van het bewaren van archieven van bedrijven en organisaties als AA Gent of de vele schuttersgilden. Hij verwijst eveneens naar bv. het Liberaal Archief en het Amsab, die op een zeer professionele manier de stukken van de eigen beweging bewaren. Zijn eigen persoonlijke archieven heeft hij ook reeds aan het Amsab geschonken. Op de vraag van GP of er eigen documenten zijn die hij niet bewaard wil zien, antwoordt DT ontkennend (“over dingen die het daglicht niet zouden mogen zien, schrijf ik geen brieven”). Recente stukken kunnen politiek nog heel gevoelig liggen, dus daarmee past men beter goed op.

GP verwijst vervolgens naar de mondelinge geschiedenis en de vader van DT die een woonwagenbewoner is. Over deze groep mensen is slechts weinig info in het archief te vinden. Moeten archivarissen bewust op zoek gaan naar dergelijke verhalen? DT hoort heel dikwijls fascinerende levensverhalen van oudere mensen die dikwijls de moeite waard zijn om bewaard te blijven. Doorgaans neemt hij dan contact op met heemkundige kringen om die verhalen toch opgetekend te krijgen en ook Amsab neemt op dit gebied diverse initiatieven. Een belangrijk deel van de overlevering zit enkel in ons hoofd en is niet in archieven terug te vinden. Waarop GP onmiddellijk repliceert dat het hoog tijd wordt voor een biografie over DT, maar die is daarover niet echt enthousiast.
Tot slot wijst DT nog op de onschatbare waarde van de vriendenkringen bij de stedelijke instellingen. Die worden bevolkt door mensen met een grote liefde voor de materie en die de instellingen ook inhoudelijk ondersteunen. Zij kunnen een belangrijke sparring partner zijn voor de directies van die instellingen.

GP bedankt de burgemeester en schepen Decaluwé neemt nog even over. Na een vermelding van de voorbereiding van een publicatie over sporen van de Nederlandse geschiedenis die in Gent te vinden zijn (met aandacht voor o.m. Willem I, de Pacificatie van Gent en ook de aanwezigheid van Multatuli te Gent) overhandigt hij DT officieel het eerste exemplaar van de publicatie Schatten van Mensen.

De publicatie Schatten van mensen. Gent in 10 jaar aanwinsten werd aangeboden aan diegenen die archieven geschonken hebben aan het Stadsarchief, en aan de leden van de Vriendenkring. Dit boek is ook te koop. Voor meer info daarover (over prijs, verkoopadressen) neemt u het best contact op met het Stadsarchief: tel. 09/266.57.60 of mail: stadsarchief@gent.be.
Wenst u lid te worden van het GOF, of wenst u meer info, surf dan als de bliksem naar de website www.gentonfiles.be