RSSOnderstraat?
Michel Noppe uit Wondelgem stuurde ons een vree wijze vraag, aan de hand van een foto. Wij roepen graag de hulp in van de Gentenaars.
Iedere rechtgeaarde Gentenaar zal wel dit gebouw herkennen als het Rijhove Steen in de Onderstraat… zicht genomen vanuit het Serpentstraatje.
Welke Gentenaar kan nu echter zeggen waarom, tot Michels grote verbazing, op deze foto onze eeuwenoude ONDERSTRAAT (ooit misschien wel eens HONGERSTRAETE genoemd) hier plots een andere naam heeft gekregen?
Filips WIELANTSTRAAT?
Het is met veel interesse dat Michel jullie uitleg hieromtrent tegemoet ziet.
© 2012 GENTBLOGT VZW
Philips Wielant: https://books.google.be/books?id=7LVKAAAAcAAJ&pg=PA91&dq=Filips+WIELANT+gent&hl=nl&sa=X&ei=YPYvT_azGeSw0QXT3NCtCA&ved=0CDsQ6AEwAQ#v=onepage&q=Filips%20WIELANT%20gent&f=false
In de Potter Deel V onder Nederscheldestraat p210:
Joos ende Philips Wielands, ghebroeders, Joos zonen, kennen duechdelic vercocht hebbende joncheer Lievin van Heersele, heer van Upbrakele, een huus ende stede, slaende in de Nedersceltstrate, bij den Fraters, thoyr van Jan Bockaert ghehuust an deen zijde ende eenen watersteeghen streckende an dander…. Cornelis Hoobrecht bij ghiften vermach te hebbene ende ghebruuckene zijn leven lanc, volghende den testamente van joncvr. Lisbette Wielants, wede was van Joos van Heerseele, tbezidt vande camer boven der poorte enz. Actum XXVI Aprilis XXXVI ». (Register Vrij huis, 1529-1547, 106,.)
HONDERTSTRATE of HONGERSTRAAT staat voor Onderstraat. (Schepenboek 1362-1363: Weezenboek, 1455-1456). Bron : De Oude Straatnamen van Gent, Victor Fris
Voorts over Onderstraat :
Veelal ontmoet men den naam Onger- of Herigerstraat. De naam Ongherstraat komt reeds voor in 1266: doch Onderstraat reeds in 1325. Sedertdien ontmoet men wel in de oorkonden Hondertstrate, Donderdstrate: Marcus van Vaernewyck verwittigt tegen het misbruik : de Donderstrate. Die vergissing in den volksmond legt zich gemakkelijk uit. Wij meenen dat Onderstraat de oude vorm is, als beteekende de lager gelegen straat dan de Hoogpoort. De vertaling van 1812 : rue Basse, was alzoo gerechtvaardigd. Ibid.
Voor de volledigheid moet hierbij wel worden opgemerkt dat de betekenis gegeven door Victor Fris in 1925 aan de straatnaam Onderstraat en de vergoelijking van de Franse vertaling Rue Basse nadien is tegengesproken door meerdere auteurs. Zo schreef de onvolprezen Maurice Gysseling in zijn standaardwerk van 1958 “Gent’s vroegste geschiedenis in de spiegel van zijn plaatsnamen” blz 48-49 onder “Hongerstraat (nu Onderstraat)” na een uitgebreide vergelijkende studie met dergelijke plaatsnamen elders in Europa :” Ook Hongerstraat zal wel in verband staan met spokerij. Cf te Gent nog Duivelstraat, Kattestraat, Minnemeers, Nekkersput, enz.”
Karel Haerens sluit zich in 1981 daarbij aan. In zijn boek “Straatnamen van het oude Gent” blz 78-79 zegt hij over de bovenstaande verklaring van Victor Fris: “Deze uitleg ligt voor de hand en menig geschiedkundige laat er zich door misleiden maar ze is niet de juiste.” Uit het feit dat de straat oorspronkelijk “Hongerstraat” heette (1241) leidt hij het volgende af “Het woordje Honger heeft echter niets te zien met gebrek aan eten of eetlust maar met…spokerij. Hongeren of Ungeren betekende in de middeleeuwen toveren, heksentoeren uithalen. Er zijn in ons land, in Nederland en in Duitsland tal van ‘Hongerplaatsen’ bekend: pleinen en heuvels, velden en kastelen. Alle zijn afgelegen en alle zijn spookplaatsen. De Hongerstraat (in Gent) zou dus zoveel betekenen als spookstraat…Was dit spook in de 14° eeuw aan ‘t verdwijnen of hadden de Gentenaars vergeten dat het in die straat spookte? En kwam alzo de naam Onderstraat, die uitstekend paste in vergelijking met de Hoogpoort, meer naar voren? Meer dan waarschijnlijk.”
Filips Wielant was een zoon van Catherine de La Kethulle de Ryhove…. midden 15de eeuw.
Er zijn artikels verschenen over de Filips Wielantstraat/Onderstraat in de “Ghendtsche Tijdingen”, tijdschrift van de Heemkundige en Historische Kring Gent. Referenties zijn 1972/6/93 en 1973/10/204.
Ik kan die indien gewenst eens raadplegen.
Ik heb wat info kunnen verzamelen, ik geef meer info zodra mijn werkschema dat toelaat…
Filips Wielant was een groot rechtsgeleerde uit de 15de eeuw. Zoals hoger al aangegeven was zijn moeder een van der Kethulle.
Je vindt zeer veel over hem en over de familie van der Kethulle/de la Kethulle in H. Douxchamps, La famille de la Kethulle, Brussel, 3 vols., 1996.
En dit stond circa 1950 in “een dagblad” in een artikel “van wijlen de heer Pol Anri” :
“Aan een deel van de straat (Onderstraat) werd onlangs de naam Filips Wielant gegeven, maar het bordje met de benaming werd vrij spoedig verwijderd en door het vroegere, met Onderstraat vervangen.”
Een kortstondige benaming voor (een deel van) de Onderstraat eind jaren 40 dus, blijkbaar…
(bron : Ghendtsche Tijdingen, jaargang 1, nummer 6, juni 1972).
Deze foto werd getrokken voor de vijftiger jaren, gezien de aanwezigheid van de gaslantaarn. Is er in de archieven iets terug te vinden waarom of ter welker gelegenheid de stat herdoopt werd?
“Rechtsgeleerde Filip Wielant woonde in de Onderstraat, in het Ser Braemsteen (thans een stedelijke lagere hoofdschool) nevens het Werregarenstraatje”
(uit hetzelfde artikel)
Het is een oorlogsmaatregel. Uit “Gendtsche Tydinghen”, jaargang 2, nummer 10 (Oktober 1973) : “Zoals de ouderen zich zullen herinneren had in juni 1942 een algemene en grondige wijziging van de Gentse toponiem plaats. Te dier gelegenheid werd aan het gedeelte van de Onderstraat tussen de Langemunt en de Borluutstraat de naam Filips Wielantstraat gegeven. Deze ongelukkige maatregel werd na de oorlog ongedaan gemaakt”.
Mysterie opgelost. :-)
Dank u! Ik had wel zoiets verwacht maar dufde het niet schrijven.
Ik heb weer heel wat bijgeleerd, waarvoor mijn oprechte dank aan allen.
Geboren juist na de oorlog heb ik deze toestanden niet meegemaakt maar het interesseert me wel. Ik kan me voorstellen dat nog andere straatnamen werden “aangepast”, zou dit nog terug te vinden zijn in bepaalde Gentse archieven ?
Men leze “Philips Wielant” door Mr. H.P. Schaap, Haarlem 1927 (KBOV bibliotheek)
Bulletin Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde Gent 21e jrg, 1913 (KBOV bibliotheek).
En om op het verkeerde been gezet te worden :
Diericx “Mémoires sur la ville de Gand”, deel II p. 95 (bib. Stadsarchief). Stamboompje :
Jan Wielant, kastelein van Winendaele
Floris Wielant, schepen van Kortrijk
Jan Wielant, heer van Bavichove enz gehuwd met Catharina van Kethulle
en ten slotte achterkleinzoon, kleinzoon, zoon :
Philips Wielant ° ca 1440 te Gent, werd in 1464 (5 dec.) jurist te Leuven, huwde in 1473 Johanna van Halewijn, bewoonbde het Braemsteen (Serbraemsteen of sieur Abrahamsteen) in de onderstraat.