RSSDe goede bedoelingen van de Waarheidscommissie
Ongeveer dag op dag Honderd jaar geleden opende de wereldtentoonstelling. Twee van de attracties lokken vandaag de nodige reacties uit. In het Citadelpark werd een Senegalees dorp gebouwd met 128 Senegalezen. Voor 1 frank, het dagloon van een arbeider uit die tijd kon je kijken hoe de mensen leven, hun traditionele dansen bewonderen,… In het huidige miljoenenkwartier stond een soortgelijk Filipijns dorp met een zestigtal inwoners. Twee Senegalezen en één Filipino zouden de wereldtentoonstelling niet overleven. Naar Timicheg werd onlangs een tunnel vernoemd. Drie Senegalese nabestaanden van de hier in Gent overleden Madi Diali komen het lichaam opeisen en vroegen een Waarheidscommissie om de zaak van de “zoos humains” te onderzoeken. De burgemeester bood alvast zijn excuses aan.
De commissie wordt voorgezeten door eregouverneur en historicus Herman Balthazar. Er zijn verschillende zittingen voorzien met een wisselende samenstelling van de jury en getuigen. Alles wordt in goede banen geleid door Chokri en ZouZou Ben Chikha. Vergis u niet, het gaat om een voorstelling. Over een bijzonder intrigerend fenomeen dat nog geen plaats kreeg in de geschiedenisboeken. Eén van de juryleden zegt het treffend in haar inleiding: “mijn grootmoeder vertelde vol enthousiasme over die zwartjes, daar in het Citadelpark. De wereldtentoonstelling was voor haar een leuke daguitstap.” De commissie beraadt zich over drie vragen: Wat is er precies gebeurd? Welke sporen dragen wij hier de dag van vandaag nog van? Wat kunnen we hieruit leren voor de toekomst?
Het Oude Gerechtsgebouw is het ideale decor voor een dergelijke voorstelling. Het publiek zit in drie blokken en soms is het wel eens moeilijker om een volledig beeld te krijgen. Ik luisterde met verbazing naar de korte wetenschappelijke schets van Evelien Jonckheere (UGent), gewoon omdat ik nieuwsgierig ben. Het was eerder kort en de vraag van jurylid Marijke Pinoy over de rol van de wetenschap werd wat onhandig opzij geschoven. Even vreesde ik dat de voorstelling wat oppervlakkig zou blijven, maar ik was bijzonder aangegrepen door de getuigenis van Koen Augustijnen en Chantal Loial. Voor mij zonder twijfel één van de hoogtepunten uit de voorstelling. Niet alle vragen werden beantwoord en sommige antwoorden bleven beperkt tot de vraag rond racisme. Minister van inburgering Bourgeois was kop van Jut, ook al had hij een vurige verdediger onder de juryleden.
De stereotypen wisselden elkaar af, de Senegalezen dansten en probeerden spullen te verkopen, de tussenkomst van Mourade Zeguendi was niet nieuw, maar het feit dat het in het Frans verliep maakte het niet voor iedereen toegankelijk. De organisatoren die de rol van zaalwachter opnemen zaten wel strak in het pak, maar hadden toch wat strakker mogen leiden. Soms rammelde de voorstelling een beetje en ging men iets te snel door de bocht, al kende de voorstelling wel een verrassend einde dat naar ons gevoel net niet genoeg doorgedrukt werd. Voor mij bevatte de Waarheidscommissie een aantal dingen om over na te denken, maar bleef ze toch wel wat steken in goede bedoelingen en werd misschien een te eenzijdig antwoord geformuleerd op de vraag naar de lessen.
© 2013 GENTBLOGT VZW
In welke kooien de hedendaagse mens leeft ? In deze van baksteen, glas, staal, beton waar hij dan kwistig asfalt rondstrooit. En dan rijdt hij op dat asfalt rond met van die ‘blikken’ doosjes met rubbertjes er onder. Alles heel primitief dus. Maar honderd jaar geleden waren het natuurlijk die ‘Negertjes’ die de primitiefjes waren.
“Over een bijzonder intrigerend fenomeen dat nog geen plaats kreeg in de geschiedenisboeken.”
Kijk toch eens verder dan uw neus! Veertien jaar geleden verscheen in Frankrijk “Cannibale” van Didier Daeninckx, over de Exposition Coloniale in Parijs in … 1931.
En Frans, wat stond in “Cannibale” van 1931?
Didier Daeninckx is een geëngageerde Franse romanschrijver (“Meurtes pour mémoire”, “La mort n’oublie personen”, “Zapping”…). “Cannibale” (1998) is geïnspireerd om waar gebeurde feiten toen Kanak, inboorlingen uit Nieuw-Caledonië naar Parijs werden gevoerd om tentoongesteld te worden in de Exposition Coloniale van 1931. Volgens Daeninckx werden zij ‘s nachts opgesloten in een kooi van de Zoo de Vincennes. De romanschrijver beschrijft hoe zij er in slagen om te ontsnappen maar zich totaal verliezen in de grootstad die zij nooit gezien hebben. Met deze roman wou de auteur bijdragen tot de eerherstel van de Kanak, in het jaar dat Frankrijk de wereldbeker voetbal verwierp met een van de bekendste Kanak in de ploeg: Karembeu. “Cannibale” is uitgegeven in de reeks Folio van Gallimard.
Excuus van een taalkannibaal voor de vele typefouten; meurtres, personnes, het eerherstel…
en “verwierf” ipv verwierp….
@ Frans. Bedankt voor de leestips.
@Frans en over België? Tijdens de voorstelling zeiden ze dat één van de groepen van een tentoonstelling in Frankrijk kwamen en eigenlijk al drie jaar aan het toeren waren. Het was dus een wijdverspreid fenomeen en dat vond ik wel frappant.
Zo lang ze daarmee op het stadhuis mee bezig zijn, blijven de echte problemen wel bestaan.
Als ik bovenstaande blog lees, dan kan ik alleen maar concluderen dat de auteur zelf wat oppervlakkig blijft, of het misschien niet helemaal begrepen heeft en zelf blijft steken in de goede bedoelingen om een kritische recensie publiceren.
Ik vond het een ijzersterke voorstelling, een must-see, en wel om verschillende redenen. Vooreerst wordt een brandend actueel thema aangesneden, ook al is het precies honderd jaar na het tentoonstellen van menselijke zoos tijdens de wereldexpo. Chokri Ben Chikha graaft opnieuw op een bijzonder spitsvondige manier in de thematiek van stereotypes; Ten tweede slagen de makers er opnieuw in om een sfeer over te brengen in de waarheidscommissie, om de toeschouwer voortdurend op het verkeerde spoor te zetten, en met een ongemakkelijk gevoel op te zadelen. Hetzelfde ongemakkelijke gevoel dat we bij het maatschappelijke debat rond migratie, integratie(beleid), inburgering en racisme kunnen ervaren. De tussenkomst en afwisselende benadering door de getuigen was schitterend, ook en vooral die van Marijke Pinoy en Mourade Zeguendi. Inhoud, humor, ernst, dans en muziek worden verweven tot samenhangend geheel met een verrassende pointe.
De grote sterkte van deze voorstelling ligt niet zozeer in de antwoorden die al dan niet geformuleerd worden op de vraag naar lessen, maar wel in de gelaagdheid van de voorstelliong, de vele laagjes die eronder zitten. De laag bijvoorbeeld dat zoveel mensen in hun goede bedoelingen zelf voortdurend de fout maken om in stereotypen over ‘de ander’ te denken, handelen en communiceren, zonder er zich zelf bewust van te zijn. Of zoals we iemand uit het publiek na de voorstelling tegen de prof hoorden zeggen: “Die Mourade is echt een hele goeie acteur, het was precies of hij écht kwaad was…”.
Ga kijken voor het uitverkocht is en oordeel zelf.