Gentblogt

Albert Sugg en de Belle Epoque in Gent: Série 1 (21) Korenmarkt

vrijdag 13 september 2013 8u43 | Arthur De Decker (tekst), Jos Tavernier (beeld) | 12 reacties
Trefwoorden: Albert Sugg, Korenmarkt, Louis Cloquet.

Albert Sugg was een handelaar in postkaarten  tijdens La Belle Epoque. Dankzij zijn 363 zichtkaarten Serie 1 weten we zeer nauwkeurig hoe Gent er  uitzag rond 1900. Arthur De Decker vertelt wat hij er over weet en Jos Tavernier neemt foto’s van hoe het er nu uitziet. Uitzonderlijk is deze aflevering aangevuld met enige andere illustraties, te mooi om niet te tonen. Voor de commentaar heb ik deze keer ruim leentjebuur gepeeld bij historicus-journalist Daniël Vanacker in een  artikel in De Gentenaar Magazine van 16/1/1998.

U mag uiteraard altijd aanvullen of verbeteren. De vorige delen zijn raadpleegbaar in de archieven van Gentblogt.

De Suggpostkaartenverzamelaars onder de  lezers weten het wel. Albert Sugg vergiste zich af en toe eens bij de nummering van zijn kaarten. Zo gebruikte hij in zijn serie 1 twee keer het nummer 26 voor twee totaal verschillende zichten. Naast het in vorig deel behandelde zicht op de het Rond Punt gaf hij ook dit nummer aan dit prachtig Korenmarkttafereel. De kaart werd in 1903 verstuurd naar  Mlle Fernande Castelain in Roubaix door “Votre Mére” uit Gent . Let vooral op de verschillende soorten rijtuigen en de accumulatorentram. Rechts zien we ook een publieke postbus.  Het postkantoor Gent-centrum was toen nog gevestigd aan het Koophandelsplein en verhuisde pas in 1910 naar het nieuwe postgebouw op de Korenmarkt, waarover straks iets meer.

Als je door de Kuip loopt, denk je wel eens dat alle panden die geen appartementsgebouw zijn, er al vele eeuwen staan en dat alleen de promotoren uit onze barbaarse tijd meedogenloos de slopershamer hanteren. Dat klopt niet. Neem nu de bovenstaande Korenmarkt. Dit is een van de oudste pleinen van de stad, maar er staan nog weinig gebouwen uit de middeleeuwen.

Oorspronkelijk vormde deze ruimte één geheel met de Graslei, waar de belangrijkste aanlegplaats van het oude Gent te vinden was. De site heette Koornaard , omdat men op die plaats vooral graan aan de (aarden) wal bracht. In de loop der jaren verrezen diverse panden tussen de Leieoever en de Sint-Niklaaskerk. Het ging om stapelhuizen, cafés, hotels en winkels. Zo ontstond geleidelijk een plein, waar diverse belangrijke gebeurtenissen plaatsgrepen, variërend van opstanden tegen al te inhalige vorsten tot terechtstellingen van booswichten. In 1702 noemde een inwoner de Korenmarkt terecht “de publiekste plaats van de stad”.

De Korenmarkt was al in de Middeleeuwen een belangrijk verkeersknooppunt omdat hij de standplaats was van de diligences die dagelijks naar diverse steden trokken. De markt behield in de moderne tijd die centrale plaats. Vanaf 1838 vond men er de dienst van huurkoetsen, de voorlopers van de taxi. Later maakte de trammaatschappij er het middelpunt van zijn lijnen van.

Wie herinnert zich de Korenmarkt zo? Met vierkanten kiosk en zonder tramrails!?

Na de Tweede Wereldoorlog vernielde een brand een aantal panden aan de noordkant van het plein. Hier was de Sarma gevestigd en deze warenhuisketen trok er eind jaren 50 een nieuw winkelcomplex op met aan de buitenkant historiserende gevels.

Op deze actuele foto van Jos Tavernier zien we de Korenmarkt na de Kobrawerken. Let vooral op de palmbomen rechts!

Over de “Groene Korenmarkt” schreef de stadsredacteur Karel Van Keymeulen op 7 september 2013 in  De Gentenaar:

We vergeten  het vlug, maar de Korenmarkt was vroeger een schreeuwerig en onoverzichtelijk allegaartje. De ontwerpers van de ‘nieuwe’ Korenmarkt  -Paul Robbrecht (°1950), Hilde Daem (°1950) en Marie José Van Hee (°1950), dezelfde als van de stadshal – kozen voor een sober en indringend plein. De aanleg was een parcours met zware hindernissen. Er lopen nog altijd gerechtszaken over de perikelen met de tramsporen… Zodra het plein af was kwam de eerste kritiek. Een stenen woestijn. Kon er echt geen toefje groen af? De horecamensen aan een kant van het plein besloten dan maar 3 meter hoge palmboompjes in plantenbakken te plaatsen. Al ogen ze wat armtierig en misplaatst. Intussen zwelt de kritiek op het gebrek aan groen en kleur weer aan. Diverse politici mengden zich al in het debat en zelfs Groen eist nu meer groen op de Korenmarkt… Het plein is nog niet klaar. Nog twee kunstwerken van ongeveer 20 meter hoog moeten verrijzen op betonnen sokkels op het plein… en ze zouden in 2014 moeten klaar zijn. De ontwerpers wilden met hun plein de stenen laten spreken en de omringende gevels en de schoonheid van de Sint-Niklaaskerk benadrukken. In de herfst en de winter, als de terrassen verdwenen zijn en het stenenplein zijn weidsheid terugvindt, oogt dat plein groots… In de zomer oogt het plein minder geslaagd. Dan is het een mix tussen een terrassenplein en een blakerende vlakte. Geen mens is tegen groen en bomen. Vraag is of aan het ontwerp mag worden geraakt? Light-groen , met struiken of plantenbakken, lijkt geen goede oplossing… Laten we even wachten tot de kunstwerken er staan en het plein af is.

Aan deze oproep om even te wachten had N-VA gemeenteraadslid Guido Meersschaut blijkbaar geen boodschap. Hij lanceerde recent de idee om sponsors te zoeken voor bomen, bankjes, een fontein en een petanquebaan om de Korenmarkt zo aangenamer te maken zonder dat het de stad een cent moet kosten.

Uiterst links op de foto zien we het huis “Waepen van Zeeland”. Het heette voor de 18de eeuw “Den Grooten steen” of “Polmaes steen” en werd in 1702 verbouwd in Lodewijk XIV-stijl. Dit huis  werd toen een cijnsplichtige “borse ofte vergaerderplaatse van de cooplieden ende negotianten”. “Vrij huys vrij erve” staat op de fries vermeld, een gewoonte uit de late middeleeuwen die aanduidde dat een leenman van buiten de stad daar even wettig als in zijn eigen rechtsgebied zijn functie kon uitoefenen. Deze “hostelrye” heeft muurpijlers met Korinthische kapitelen en wordt bekroond door een  sierlijk achtkantig torentje met een windwijzer. Het achterhuis ( het “Eerste Korenmetershuis”) is aan de Graslei gelegen en heeft een Tudorvormige poort. Na de tweede wereldoorlog was het enige tijd het lokaal van de Gentse KP. Daarna werd het achtereenvolgens een meubelzaak en een verzekeringsmaatschappij. Het werd in 1959 beschermd als monument. Naast de Sint-Niklaaskerk (1936) en het Postgebouw (1999) is dit, in zo ver ik weet, het enige beschermde monument op de Korenmarkt. Uiteindelijk werd het door Parisbas aangekocht en in 1980 volledig gerestaureerd door de architecten R. Waeri en J. Gabriëls.

Op de Korenmarkt was jarenlang de stadsgevangenis alias het Chastelet gevestigd . De behandeling van de gevangenen liep sterk uiteen. Sommige kostgangers werden geketend, anderen mochten aan de getraliede ramen zitten en van  de voorbijgangers voedsel en aalmoezen in ontvangst nemen. Voor het gebouw stond een galg, waaraan vooral niet-Gentenaars bengelden (de autochtonen hadden het voorrecht op de Vrijdagmarkt opgeknoopt te worden). Het Chastelet moest in 1716 wijken voor het Pakhuis, zoals te zien op bovenstaande foto een groot complex dat niet alleen als opslagplaats voor de haven aan de Graslei fungeerde, maar ook als hoofdkantoor van de stedelijke tol dienst deed. Van de gerechtelijke functie bleef na de sloping van het Chastelet een luguber aspect behouden. Voortvluchtige terdoodveroordeelden bracht men er symbolisch om het leven door een bundel stro of een houten pop op te hangen. Tot na de Eerste Wereldoorlog prikte men er de uitgesproken doodvonnissen aan een schandpaal.

Op het einde van de vorige eeuw gingen het Pakhuis en de aanpalende panden tegen de grond. De leeuw die het Pakhuis bekroonde (zie foto) waakt nu over de vijver van het Citadelpark, een siervaas prijkt op het Sint-Pietersplein. Het stadsbestuur wilde er een schouwburg voor Nederlands toneel bouwen. Toen de aannemer klaar was met de funderingen, veranderde de overheid van mening. De schouwburg kreeg een plaats op het nieuwe Sint-Baafsplein. Op de Korenmarkt kwam een nieuw postgebouw, in de typische combinatie van neostijlen die rond de 1900 furore maakte, zoals te zien op de volgende Suggkaart die de situatie weergeeft ca. 1910.

Het Postgebouw, naar het ontwerp van Louis Cloquet (1849-1920) in samenwerking met Stephane Mortier (1857-1934), werd tussen 1898 en 1909 gebouwd op de plaats van een aantal  oude huizen en het voornoemde Pakhuis. Het is opgetrokken in eclectische stijl met overwegend neogotische en neorenaissance-invloeden.

De gevel is overvloedig versierd met beelden en wapenschilden. Naast beelden die België, Vlaanderen, Wallonië en de 9 provincies voorstellen, zijn de beeltenissen van 23 toenmalige Europese staatshoofden in de gevel verwerkt. Boven de hoofdingang aan de Korenmarkt zijn de Belgische vorsten voorgesteld. In de rechtervleugel langs de Korenmarkt staan 5 beelden; ze symboliseren de 5 werelddelen en werden gekapt door beeldhouwer Geo Verbanck (1881-1961).

Naast het nieuwe posthotel trok de overheid een brede straat en bouwde ze de monumentale Sint-Michielsbrug om het zicht op Gras- en Korenlei vanuit de hoogte te laten bewonderen.

Na een ononderbroken periode verblijf van ca. 65 jaar werd de postdirectie in  1975 overgebracht naar het postgebouw Gent X (voordien Gent 1 Korenmarkt) aan het Sint-Pietersstation.

In 1998 werd het posthotel verkocht door de Regie der Posterijen. Nu is er op het gelijkvloers een winkelcentrum Post Plaza met daarboven appartementen.

Dat winkelcentrum ziet er nu wel verlaten uit.

© 2013 GENTBLOGT VZW