RSSDer Untergang
Het liefst van al stap ik onbevangen een bioscoopzaal in. Naam van de cineast en een bondige omschrijving van onderwerp of thematiek, meer wil ik vooraf echt niet over een film gehoord of gelezen hebben. Meestal lukt dat aardig, maar om over Oliver Hirschbiegels ‘Der Untergang’ niet al te veel te weten te komen, moest je de voorbije maanden ergens diep onder de bevroren Siberische grond kruipen. Duitsers die afrekenen met hun oorlogsverleden, het kleinste kind begrijpt dat een stevig mediadebat en veel inkt dan onvermijdbaar zijn. En als je ook nog eens goed 2 maanden wacht om de prent te gaan bekijken, dan rest er maar één oplossing: weg met die onbevangenheid. Of is dat bij een Hitlerfilm sowieso al het geval?
Doorgaans luidt het antwoord op die vraag volmondig ja. Niemand hoeft zich nog een beeld te vormen van Hitler en de Hitlerportretten hebben nog nooit nagelaten om het monster als monster te beschrijven. Daar is natuurlijk ook niets mis mee, enkel maakten die stereotiepe portretten het filmpersonage Hitler heel vaak tot een voorspelbare karikatuur en was dat enkel bij Chaplins meesterlijke satire ‘The Great Dictator’ echt de bedoeling. De makers van Der Untergang moeten dat vooraf heel goed hebben begrepen. Ze tonen de gebeurtenissen, maar trappen niet in de Hollywood-val om die tot in den treure te herhalen. En die gebeurtenissen beperken zich dus niet enkel tot de donkere kant van de Führer. Hitler die zijn kokkin bedankt voor de lekkere maaltijd, Hitler teder in de omgang met zijn hond (Blondi heette die, jawel), Hitler als beminnelijke echtgenoot in spe… het is du jamais vu en de kritiek op deze aanpak liet niet op zich wachten. Maar Hirschbiegel oordeelt niet. Niet over het goede en ook niet over het kwade, want laat ons wel wezen: na een stukje Ome Dolf, volgde even snel weer een scène waarin Hitler het hele jodendom naar de verwensing roept.
Een objectief filmstandpunt is voor Duitsers die een Hitlerportret schetsen, op zijn zachtst gezegd begrijpelijk. Om Der Untergang de broodnodige personal touch te geven, wordt het vastgehaakt aan het verhaal van Traudl Junge, de secretaresse van de Führer, die als jong en naïef wicht dacht een leuk baantje te hebben versierd op de Rijkskanselarij. Al snel wordt het een baantje in de bunkers onder de kanselarij, die met hun wirwar van gangen en kamers zorgen voor de rauwe sfeer waarin deze film baadt. Maar terug naar die objectiviteit. Om een dergelijke ambitie waar te maken heb je twee dingen nodig: een goede historische onderbouw en een geloofwaardige Hitler. Of alle scènes historisch correct zijn, laat ik over aan de historici, die het zelf trouwens niet altijd eens zijn. Roel Vande Winkel, onderzoeker van de Werkgroep Film- en Televisiestudies van de Universiteit Gent, duidt een en ander in zijn artikel ‘Mein Krampf‘. En omdat Roel een fijn filmhistoricus is, wil ik hem graag op zijn woord geloven.
De geloofwaardige Hitler komt op het conto van de Zwitster Bruno Ganz, die eerder zijn strepen verdiende in ondermeer Eternity for a day. De man heeft om te beginnen zijn taal mee (zelfs zijn accent als we de germanisten mogen geloven), maar doet meer dan dat. Hij slaagt erin van Hitler een mens te maken. Een totaal verwerpbare mens, maar dat was nu net de uitdaging.
Zonder de prestatie van Ganz was het voor de makers nooit of te nimmer mogelijk geweest om deze film zijn delicate slotakkoord te geven. In een documentaire van enkele jaren terug zien we hoe de bejaarde Traudl Junge getuigt over haar Hitlerperiode. Ze geeft aan dat het mogelijk was geweest om de mens Hitler beter te lezen en dat ze allemaal hadden kunnen zien wat er achter de façade schuilging. Niet enkel een sociaal-intelligente nazi als de architect Albert Speer, maar ook de naïeve secretaresse en zelfs de modale Duitser: ze hadden het allemaal kunnen weten. Waarmee Der Untergang alsnog een standpunt inneemt en het ‘Ich habe es nicht gewusst’-argument tot besluit een serieuze kick-in-the-ass bezorgt.
Info: Der Untergang speelt momenteel in Decascoop en Sphinx
© 2005 GENTBLOGT VZW
Inderdaad ik ben het volmonidg met je eens. KNappe prestatie.
Goeie recentie, beklemende film…aanrader voor iedereen!
¨Proficiat voor jouw rake beschrijving. Inderdaad, Bruno Ganz “maakt” de film, maar ook de claustrofobische bunkersfeer grijpt de toeschouwer naar de keel, veel meer dan bloedige afslachtingstaferelen.
als je recentie niet zo’n zware taal bezat, dan gebruikte ik hem voor school, wij hebben trouwens deze film met bijna onze hele school gezien, en moesten hem bespreken, bepaalde argumenten heb ik uit je recentie gebruikt, maar je moet er rekening mee houden dat Hitler “der Führer” een koelbloedige moordenaar is en totaal geen medeleven verdiend, ook al heeft Bruna Ganz zijn rol ontzettend goed gespeeld.