Gentblogt

“Mefisto for ever” is geslaagd politiek statement

vrijdag 17 november 2006 8u51 | Peter Decroubele | 3 reacties
Trefwoorden: toneel, toneelhuis.

Toneelhuis stond en staat weer eens in de Vooruit. Ooit huisde de Blauwe Maandag Compagnie, de voorloper van Toneelhuis, in het statige gebouw. De Vooruit had toen dé trendsetter in het Vlaamse theater als huisgezelschap. Weet dat in de donkere jaren voor en na de Tweede Wereldoorlog theaterhuizen zowaar strategische plekken waren, bolwerken van meningen en propaganda. Onder meer die thematiek woedt in “Mefisto for ever”, een snijdend, bijwijlen keihard spiegelend en politiek actueel stuk uit de pen van Tom Lanoye. Een aanrader!

Tom Lanoye, zowat Vlaanderens politiek meest geëngageerde auteur, baseerde zich voor zijn vrije bewerking op het boek “Mephisto” van Klaus Mann. Gepubliceerd in 1936, middenin de Zeitgeist die werd gedomineerd door de hunker van de Nazi’s om de macht te grijpen, het Derde Rijk te stichten en hun perverse extreem-rechtse ideologie de norm te laten worden. Lanoye focust op de figuur Kurt Köppler. Een begenadigd acteur, een monstertalent, maar ook een man die dronken van ambitie en onnozel van narcisme wankelt op de grens van het toelaatbare.

Het stuk toont hoe Köpler zich langzaam maar zeker laat inpalmen door de Minister van Cultuur van het regime, compromissen sluit (maar vaak de foute), messen in de rug plant van zijn medestanders en zijn vroegere linkse idealen laat smelten tot ijzeren gedachten, tot intellectueel kanonnenvlees, tot propagandistisch theater. Hij gaat in de fout, maar is het zo bedoeld? Is hij niet te naïef, té beïnvloedbaar, te ijdel, té koppig? Hij buigt het hoofd voor de cultuurpief, hij kruipt in zijn vette kont en vindt daar zijn bestaansreden als grote man van het staatstheater.

Mefisto verwijst naar Mefistoteles, de naam van de duivel in “Faust” van Goethe. Wetenschapper Faust verkoopt zijn ziel aan de duivel voor alle mogelijke kennis en genot. Köpler is groot geworden als acteur. Maar hij is ook echt een Faust, hij verkoopt zijn eigen ziel aan de gezagsdragers, aan de dikke minister die de ware Mefistoteles is.

Het stuk doet denken aan de oorlogen die Toneelhuis zelf heeft gevoerd met het Antwerpse stadsbestuur, met de bruine meningen van het VB, met de “Kulturkampf”-ideeën van Eric Van Rompuy. Het werpt een licht op de discussies rond de 0110-concerten, rond de theaterwereld die al te vaak door zelfverklaarde intellectuelen, snobs en arty fartiness wordt bedwelmd. Het doet nadenken over de zin van theater, over kunst als middel om de samenleving te veranderen, over cultuur voor het volk, over onbekwame ministers met cultuurportefeuilles.

Zowat alle grote brokken uit de theatergeschiedenis passeren, gespeeld of als name dropping: Shakespeare (“Dat is oubollig, dat wil het volk niet, waarom geen Duitse auteurs?)”, Molière, Ibsen, en natuurlijk ook Goethe, Schiller en Von Kleist.

De enscenering zelf dan. Goed gedaan, zeer goed gedaan. In de traditie van Toneelhuis heeft regisseur Guy Cassiers (tegenwoordig ook de artistieke chef daar in Antwerpen) uitgepakt met een topcast: Dirk Roofthooft (al jarenlang een wat miskende topper uit het Vlaamse theater), Vic De Wachter, Gilda De Bal, Katelijne Verbeke, Ariane Van Vliet, Stefan Perceval… Roofthooft schittert trouwens. Ook vermelden dat Peter Gorissen voor het eerst meedeed in het parcours van het stuk. Voor de première moest ie met spoed geopereerd worden, waardoor Josse De Pauw tijdelijk zijn rol moest overnemen. Maar Gorissen is terug en deed dat goed, zondermeer. Het lichtontwerp is fantastisch en creatief, de rol van video (telkens met vier schermen vol fotografische kunstjes) staat centraal en zorgt voor een absolute meerwaarde, of hoe beeld theater kan vooruithelpen. De kostuums van Tim Van Steenbergen zorgen voor een sobere ondersteuning. En dan nog muziek van onder meer Beethoven en het Kronos Quartet, jaja, dit is wat theater moet zijn. Een totaalspektakel. Af en toe sluipt de lethargie toch in de tekst, hier en daar mocht wat gesneden worden. Ruim twee en een half uur theater plus een pauze is lang. Wat snijwerk had deugd gedaan.

Maar toch wervelt het stuk, de thematiek is bij momenten snerpend aanwezig en doet de zaal verstommen (vooral als de Minister van Propaganda in een pandemonium van beeld en klank de Nazi-retoriek aanwendt). De finale is van een zachte hardheid, de zaal bleef bij het doven van het licht ijzingwekkend lang stil. Waarop een ferm applaus volgde. Het stuk spreekt over hoe theater het volk moet dienen. En het volk was gediend. Bravo. Ik heb geen perfectie gezien, wel een 8/10. Goed beredeneerd, goed gespeeld, goed gedaan. Mocht je nog kaartjes kunnen krijgen, ik zou het zeker aanraden.

Mefisto for ever, nog te zien op vrijdag 17 en zaterdag 18 november in de Theaterzaal van de Vooruit. Tickets waren te verkrijgen via vooruit.be of op 09/267.28.28, maar alle voorstellingen zijn reeds uitverkocht.

(Foto’s: Koen Broos; affiche: Dooreman & Houbrechts)

© 2006 GENTBLOGT VZW