Gentblogt

Zeg kwezelke, wilde gij dansen?

vrijdag 14 september 2007 8u40 | Vincent | 5 reacties
Trefwoorden: Open Monumentendag.

Het thema van de voorbije open monumentendag was “wonen”. Verschillende huizen stelden hun deuren open om te zien hoe de mensen tijdens bepaalde periodes leefden. Niet alleen huizen stelden hun deuren open, er werden ook wandelingen georganiseerd. En dat was ook het geval in het Elisabeth begijnhof.
De titel van de rondleiding was “Over prevelzucht en mystieke minnaars”, maar het bleek dus vooral een rondleiding te zijn over ‘het leven op een begijnhof’

De wandeling begon ‘s ochtends om tien uur en er bleek al behoorlijk wat volk te zijn. Gelukkig had de gids een draagbare geluidsinstallatie mee zodat we de gids ten alle tijden goed konden horen. De rondleiding begon aan het ‘poortmonument’ op de hoek met de Burgstraat. Daar stond vroeger namelijk de enige toegangspoort tot het begijnhof. Deze is echter steen voor steen afgebroken geweest om later heropgebouwd te worden als de ingang van het Bijlokemuseum.

De gids begon haar uitleg met het ontstaan van begijnhoven. Het ging namelijk om vrouwen die zieken verzorgden en zich dus meestal in groep rond een ziekenhuis vestigden. Eerst aan de Sint-Michielskerk, vervolgens aan de Bijloke, en toen ook deze locatie te klein werd, kregen de begijntjes een moeras aan de rand van de stad toegewezen, alwaar het Elisabeth begijnhof aangelegd werd.

Ook had de gids het over het verschil tussen een klooster en een begijnhof. Daarbij legde ze de nadruk op de redenen waarom de vrouwen die wilden intreden kozen om te leven in een begijnhof in plaats van in een klooster. De reden daarvoor was drieledig: openheid, mogelijkheid tot uittreden en persoonlijke rijkdom.

Een begijnhof was veel opener dan een klooster. Een begijntje mocht het begijnhof verlaten om onder meer zieken te verzorgen en familie te bezoeken. De enige voorwaarde was echter dat het begijntje vergezeld moest zijn van een ander begijntje. Ook mannelijke bezoek mocht binnen in het klooster maar dit mocht enkel in de ‘spreekkamers’, en, met de deur open. Zo was men zeker dat er geen ‘ongeoorloofde zaken’ gebeurden.

Een begijntje legt haar geloften ook niet voor eeuwig vast. Een begijntje kon namelijk altijd zonder problemen uit de orde treden als ze weg wou. In een klooster echter zijn de geloftes voor eeuwig.

De voornaamste reden van intreding tot een begijnhof was van financiële aard. Bij het intreden moeten kloosterlingen hun ‘bruidsschat’ afstaan aan het klooster en al hun geld kwam in het beheer van het klooster, bij een begijnhof bleven de begijntjes baas over hun eigen bezittingen. De begijntjes mochten dan ook bijvoorbeeld het begijnhof ook verlaten om hun financiële zaken te regelen. Zo waren families zeker dat het familiefortuin niet verloren ging gaan aan de machtige kerkelijke instellingen.

Vervolgens trokken we de Proveniersstraat in, alwaar er nog huisjes staan met een ommuurde voortuin zoals die in de 17de eeuw in steen opgetrokken waren (dit met subsidie van de stad Gent, om het brandgevaar in de stad in te dijken). De huisjes werden gekocht door de begijntjes die erin woonden. Hoe strategischer een huisje geplaatst was, hoe duurder het werd. Het huisjes werd echter niet echt gekocht, want als een begijntje stierf, werd het huis terug eigendom van de ‘conventenhoven’ waartoe de huisjes behoorden.

Conventen waren namelijk subgroepen in een begijnhof. Het Elisabeth begijnhof had er achttien en elk begijntje behoorde tot zo’n convent Een convent had ook zijn eigen huis (een “hof” genaamd), waar er tussen de 40 en 60 begijntjes samenleefden. De meest gegoeden konden na een aantal jaar een eigen huisje aanschaffen als er één vrijkwam. Naast de 103 begijnhuizen en 18 conventen waren er ook nog de kerk op het centrale plein, het huis van de grootjuffer (dat grenst aan het plein aan de kerk), de infirmerie met infirmeriekapel, een bleekweide en een boomgaard. Een tijdje is er zelfs een eigen brouwerij geweest dat weliswaar enkel bier produceerde voor de begijntjes zelf.
De structuur van dit begijnhof was overigens een stadsstructuur: een centraal plein waar de kerk staat, met straten in dambordpatronen die erop uitkomen.

De bazin van het begijnhof werd de ‘grootjuffer’ genoemd. Deze werd niet benoemd voor het leven, maar werd jaarlijks gecontroleerd. Als de grootjuffer een slechte evaluatie zou krijgen, dan werd er een nieuwe grootjuffer verkozen.

In 1874 lag het begijnhof in de weg voor de ontwikkeling van de stad, en de begijntjes verhuisden noodgedwongen naar een nieuwe locatie: het nieuw begijnhof in Sint-Amandsberg. Het Elisabeth begijnhof kwam dan in handen van het ‘Bestuur der burgerlijk godshuizen’, oftewel het huidige OCMW. Deze verhuurden de huisjes aan de minder gegoeden van de maatschappij, maar lieten na om deze verder te onderhouden na de dood van de bewoners. Pas in 1994 besliste het OCMW om huizen die al langer dan 20 jaar leegstonden te verkopen. Sindsdien kent het begijnhof een nieuwe bloei en werden de meeste huisjes gerenoveerd, zodat er nu nog altijd 14 van de 18 conventhuizen en 63 van de 103 oorspronkelijke begijnhuisjes overblijven

Tussendoor bezochten we tijdens de wandeling ook nog de tentoonstelling ‘The Power of Love’, dat opgesteld staat in de kerk van het begijnhof. Deze tentoonstelling ging over het leven van Elisabeth van Thüringen, de patrones van het begijnhof.

In totaal duurde de rondleiding ruim twee en een half uur, waarbij we constant met aandacht zaten te luisteren naar de vele anekdotes van onze fantastisch boeiende gids. We hebben alvast heel wat bijgeleerd over de begijntjes!

© 2007 GENTBLOGT VZW