Gentblogt

Een vertelselke over de Heilige Veerle

vrijdag 4 januari 2008 15u10 | Veerle (tekst), Radu Popescu (beeld) | 12 reacties
Trefwoorden: ganzen, geschiedenis, vertelselken.

Het is alweer een poos geleden dat ik jullie vergastte op het vertelselke over Onze-Lieve-Vrouw met de Inktpot en op algemeen verzoek ben ik nog eens in mijn verhalenboek gedoken. Ik vond er zowaar een verhaal over de Heilige Veerle en op welke dag kan ik dat beter vertellen dan vandaag, want wie er De Druivelaar op naslaat, ziet onmiddellijk dat het vandaag, vier januari, haar feestdag is.
Wist u trouwens dat deze Heilige Veerle de patrones van Gent is?

Voor diegenen die geïnteresseerd zijn in de betekenis van voornamen: Veerle is afgeleid van het Germaanse Farahilde (Pharahilde) of Faraïldis (Pharaïldis), wat ‘reizende strijdster’ of ‘veiligheid onderweg’ betekent.

Zoals met wel meer heiligen het geval is, zijn er maar bitter weinig biografische gegevens bekend. Er circuleren wel een aantal legenden over haar, waardoor je alles wat hierna volgt eigenlijk in de zou-vorm moet lezen (ik heb dat niet gedaan omdat het de tekst te zwaar maakt).

Veerle werd in Gent geboren rond 650 en ze stierf in 740 in Bruay (Noord-Frankrijk, maar of het nu Bruay-en-Artois is of Bruay-sur-l’Escaut, daar spreken de Nederlandstalige en de Engelstalige Wikipedia’s elkaar tegen). Wanneer en hoe of waarom ze in Bruay gearriveerd is, weten we niet. In elk geval begon in Gent kort na haar dood haar verering, en in 754 werden haar relieken van Bruay overgebracht naar de Sint-Baafsabdij, en vandaar naar de Sint-Baafskathedraal, waar ze nog steeds bewaard worden.
Volgens de ene bron was ze de dochter van de Merovingische graaf Theodorik, volgens anderen was ze de dochter van de Heilige Amalberga van Maubeuge, en dus een zuster van de Heilige Goedele.

Als jong meisje besloot Veerle haar leven aan God te wijden en dus een gelofte van maagdelijkheid af te leggen. Dat was echter niet naar de zin van haar familie en ze werd uitgehuwelijkt aan een edelman, ene Guido. Maar huwelijk of geen huwelijk, de vrome Veerle bleef haar geloften trouw en ging elke nacht ter kerke. Het huwelijk werd dus niet geconsumeerd, zoals dat zo mooi placht te heten. Guido werd daar behoorlijk kregelig van en mishandelde zijn vrouw. Desondanks bleef Veerle op haar manier Guido toegewijd want toen hij op zekere dag van zijn paard gevallen was en met nogal wat breuken en kneuzingen thuiskwam, verzorgde zij hem tot hij weer helemaal opgeknapt was. Zij werd later dan ook aangeroepen bij moeilijke huwelijken. Na de dood van Guido kon Veerle, nog steeds maagd, zich uiteindelijk volledig op Gods verering toeleggen.

In de loop van haar lange leven woonde Veerle ook een poos in een klein huisje buiten de Gentse stadsmuren. Toen zij zich daar vestigde, werden de omliggende landerijen – en dus de oogsten – regelmatig verwoest door kolonies trapganzen. Door haar zachtmoedige karakter en haar geduld slaagde zij erin de vogels tam te maken. Ze bleven bij haar op het kleine erf en werden haar beste vrienden. Veerle gaf ze allemaal een naam en voedde en verzorgde ze, waardoor de oogsten voortaan gevrijwaard bleven.
Op zekere nacht was er een snoodaard haar erf binnengedrongen, sneed een van de ganzen de keel over, nam de vogel mee en smulde met een paar kameraden van dit onverwachte feestmaal. ’s Ochtends merkte Veerle natuurlijk onmiddellijk de verdwijning van een van haar lievelingsganzen en trok naar de stad, op zoek naar het dier. Tot haar ontsteltenis ontdekte ze na verloop van tijd op een vuilnisbelt een poot van het dier. Met haar bekende geduld trok ze verder door de stad, gravend en ploeterend in de vuilnisbelten, tot ze, helemaal vuil en met bebloede handen, alle beentjes en botjes weer bijeen had. Wenend bad zij tot de Heer en zie, een mirakel geschiedde: de gans was weer helemaal levend ende wel! De enkele getuigen van dit mirakel beseften dat Veerle een heilige vrouw was, verspreidden het nieuws en nooit ofte nimmer heeft nog iemand, zelfs niet in tijden van de grootste hongersnood, een vinger naar de ganzen uitgestoken!
De Heilige Veerle werd dan ook patrones van de kleine huisdieren en werd steeds afgebeeld met een gans. Er werd ook beweerd dat dit verhaal aan de basis lag van de naam van onze stad: gent is namelijk een synoniem voor mannetjesgans.

Opmerkelijk hier is dat de latere iconografie en naamsverwarring met ‘gent’ afgeleid werd van eigenlijke ganzen, terwijl in de verhalenbundels sprake is van trapganzen. Die vogels kwamen hier vroeger frequenter voor, maar zijn helemaal geen familie van de gans! Ze behoren tot de orde van de kraanvogelachtigen en worden ook wel trap genoemd.

Tot slot een legende waarbij Veerle op een gegeven moment aankwam te Steenokkerzeel. Ze was moe en had grote honger en klopte aan bij een welstellende familie. Ze vroeg de vrouw des huizes om een stuk brood. Die had echter geen zin om die arme, oude vrouw te helpen en zei prompt dat ze geen brood in huis had. En om haar leugen nog geloofwaardiger te maken, voegde ze eraan toe: “als ik lieg, mag al het brood dat ik bezit, veranderen in steen”. Natuurlijk woonden in Steenokkerzeel heel wat gastvrije mensen en Veerle kreeg er eten en onderdak. En die hartvochtige vrouw? Zij stierf van de honger want al haar broden waren effectief veranderd in steen! (Dit verhaal is slechts een van de vele varianten over het veranderen van brood in steen die in geheel Europa de ronde deden).

(Uit:
Gentianen. Een resem oude Gentse sagen, samengesteld door dr. Paul de Ryck. Gent, Dienst voor Toerisme, 1955, pp. 17-18 (heruitgegeven door en opnieuw te verkrijgen bij De Geschiedkundige Heruitgeverij)
Volksverhalen uit Oost- en West-Vlaanderen, samengesteld door drs. Renaat van der Linden en prof. dr. Lieven Camps (redactie: dr. Tjaard W. R. de Haan). Utrecht/Antwerpen, Spectrum, 1979, pp. 72-73.
Zie ook hier, hier en hier

Beste lezer, hier wil ik nog eens een beroep doen op jullie ongelooflijke kennis over onze stad. Ik heb ergens gelezen (maar weet helaas niet meer waar) als zou er zich nog steeds een beeldje van de Heilige Veerle (met gans) ergens op het Sint-Veerleplein bevinden. Het is mij echter niet meer gelukt om dat te gaan zoeken, dus vandaar deze vraag: weet iemand daar iets van? Weet iemand dat staan of heeft iemand daar eventueel een foto van?

© 2008 GENTBLOGT VZW