Gentblogt

Komt dat zien! Komt dat zien! Straffe Toeren in Oostende

dinsdag 24 juni 2008 13u26 | San en Veerle (tekst), Charles Strijd (beeld) | 4 reacties
Trefwoorden: circus, Huis van Alijn, tentoonstelling.

Toen we onlangs in de redactiebox een uitnodiging kregen om naar de persconferentie van een nieuwe tentoonstelling van het Huis van Alijn te gaan, was ik (San) meteen enthousiast, en wel om twee redenen.

De eerste lijkt evident: er zit, zelfs niet zo heel diep in mij, nog steeds een kind dat dol is op het circus. En ja, mijn laatste circusvoorstelling was geen hoogtepunt voor mij, maar dat deed niets af aan mijn zeer goede herinneringen en mijn enthousiasme om naar het circus te gaan.
De tweede reden is niet zo voor de hand liggend. Tenminste niet voor jullie, lezers. Want wij werden verwacht in de koningin der badsteden, in Oostende. Dus welk beter excuus om een uitstapje naar zee te maken, dan te zorgen voor jullie leesplezier? En in mijn enthousiasme kon ik onmiddellijk twee mederedactieleden, Veerle en Charles, overtuigen om mee te gaan. En zo krijgt u een verslag van niet minder dan drie redactieleden die zich, elk op hun manier, ‘opofferden’ om voor jullie naar zee te gaan.

De ochtend van vertrek werd het even spannend. Vrijdag mag wel mijn thuisdag zijn, maar dat doet nog niets af aan het feit dat er kinderen naar school moeten worden gebracht. Ei zo na had ik de trein gemist, wat kan gebeuren als je je ook nog overslaapt en bijna geen parkeerplaats kunt vinden. Uiteindelijk, met het nodige geloop, had ik nog vier minuten op het perron, net op tijd om nog een kop koffie te kopen voor mij en een flesje chocomelk voor mijn dochter (die uiteraard niet kon ontbreken op zo’n uitstap) en mij bij mijn reisgezellen te vervoegen. Na het eerste gehaast verliep de rest van de dag in alle rust en kalmte.

Gent-Oostende is een aangename treinrit van nog geen 45 minuten. We namen de tram richting Venetiaanse Gaanderijen (niet dat we te lui waren maar ik was de buggy vergeten en we wisten niet hoe lang we zouden stappen met mijn kleine meid erbij, en te laat komen op een persconferentie, dat is niet onze stijl), en een kwartiertje voor aanvang waren we ter plaatse. Dachten we. Geen van ons drieën had immers de uitnodiging bij (mijn verantwoordelijkheid, maar in de ochtendlijke haast was ik die uiteindelijk vergeten, samen met de buggy dus).

De deuren stonden open en toen we ons identificeerden als ‘pers’ mochten we zonder problemen binnen. We bekeken de tentoonstelling en deden van oh en ah, maar vonden het een beetje raar dat we nergens tekenen zagen van de voorbereidingen van een persconferentie. Schoorvoetend liepen we terug naar de ingang om te vragen waar we eigenlijk moesten zijn. In het restaurant naast de tentoonstellingsruimte dus, maar dit was nog niet open en we genoten dan nog maar even van de zalige zeelucht.

Het (gedachte) aanvangsuur ging echter voorbij zonder enig teken van leven en bij navraag bleek dat mijn geheugen mij in de steek had gelaten en dat de persconferentie pas om half elf was. Oeps. Net genoeg tijd dus om nog even tot aan de zee te wandelen, tot grote vreugde van de kleinste reporter. Het was eb en dus waren we net lang genoeg zoet om bij terugkeer op tijd voor de persconferentie te zijn (en toen was het alsnog wachten geblazen omdat de Oostendse schepen van Cultuur, Nancy Bourgoignie, nog op een andere vergadering was).

Inmiddels stelt u zich natuurlijk de vraag: “Wat heeft ons Gentse Huis van Alijn – en bij uitbreiding dus ook Gentblogt – in Oostende verloren?” Voor het antwoord op deze vraag laat ik Veerle aan het woord.
In de eerste plaats moeten we eigenlijk terug naar 1992. Toen begon circusliefhebber en -kenner André De Poorter (° te Zulte in 1944) getuigenissen van het ooit zo bloeiende circusleven in België te verzamelen. Die verzameling groeide uit tot een indrukwekkend Belgisch circusarchief met meer dan 800 circusaffiches en meer dan 5 000 foto’s. Daarnaast bracht hij ook 300 kostuums en 200 attributen bijeen. Met de steun van de Vlaamse Gemeenschap werd de collectie in 2002 ondergebracht in het Huis van Alijn, waar ze ook werd bestudeerd, gedigitaliseerd en ontsloten voor het publiek.

Het Huis van Alijn is qua huisvesting helaas niet de meest geschikte plaats om de collectie tot zijn recht te laten komen, en opperde enkele jaren geleden het voorstel voor een tentoonstelling in de Venetiaanse Gaanderijen. De dienst Cultuur van de stad Oostende was meteen gewonnen voor dat idee, dat bovendien perfect samenviel met de voorstellingen van Cirque de Soleil in Oostende in dat jaar (sorry, het precieze jaar is mij ontgaan). Maar zoals het zo dikwijls gaat, is een gelanceerd idee nog geen uitgevoerd idee. Uitstel is echter ook geen afstel en de stad Oostende was vorige vrijdag bijzonder fier om deze tentoonstelling onder de naam Straffe Toeren aan te kondigen, kaderend in de Zomer van Oostende.

Straffe Toeren focust vooral op de artiest zelf: op de straffe toeren die hij als artiest uithaalt om in zijn levensonderhoud te voorzien, op het leven in en achter de piste. Het is dus geen overzichtstentoonstelling van de Belgische circussen of een chronologische geschiedenis van het circus maar een schets van het circusleven in België in de eerste helft van de twintigste eeuw. Toen stond het circus nog in groot aanzien en was het een hoofdattractie op kermissen. Iedereen – jong en oud, man en vrouw, rijk en arm – moest het circus gezien hebben en de tenten zaten afgeladen vol. Rond de jaren 1950 keerde het tij door enerzijds de almaar strenger wordende reglementeringen en anderzijds de opkomst van andere ontspanningsvormen (lees vooral, de televisie).

De tentoonstellingsmakers hebben duidelijk gekozen voor de expliciete taal van het beeld, de taal van affiches en foto’s, en niet voor de methode van het entertainment of het edu-tainment. De affiches zijn allemaal originelen en in sommige gevallen zelfs unieke exemplaren. De oudste affiche dateert van 1885. Nu zijn circusaffiches vooral aankondigingen van wanneer een circus ergens zijn tenten opslaat, maar vroeger brachten ze veel meer de – vermaarde – circusartiesten en hun specifieke act in beeld.

Van de 5 000 foto’s in de collectie werden er voor de expositie 500 geselecteerd en digitaal afgedrukt. De meeste werden ook uitvergroot. Naast de kiekjes uit de privéfotoalbums zijn er de talrijke studio-opnamen. De artiesten lieten zich in vol ornaat en tijdens hun act – als die uiteraard op verplaatsing uit te voeren was – fotograferen in de studio van een portretfotograaf. Die foto’s zijn echte pareltjes en tonen de “grandeur” van het circus en de fierheid van de artiest. Ze werden veelal gebruikt als basis voor een affiche (waarvan duidelijk een aantal voorbeelden te zien zijn), maar ook als promotiemateriaal om zichzelf en vooral hun act aan te prijzen bij impresario’s en circusdirecteurs. Want de concurrentie was hard en om ergens aan de bak te komen moest je net iets beter en net iets origineler uit de hoek komen dan je concurrenten. Niets nieuws onder de zon dus. Dit wordt eveneens geïllustreerd door enkele archiefstukken.

En toen mochten we eindelijk, onder de deskundige begeleiding van Nele Van Uytsel die de collectie grotendeels inventariseerde, de tentoonstelling bezoeken. Officieel dan. Ze is opgebouwd rond drie grote luiken: de circusdisciplines, het leven in en achter de piste en de circusattributen. Foto’s en affiches werden gegroepeerd volgens circusdiscipline: jongleurs, magiërs, dresseurs/dompteurs, clowns en acrobaten. Wist u trouwens dat het woord dompteur vooral gebruikt wordt voor het werken met wilde dieren als leeuwen, tijgers of beren, en het woord dresseur voor de meer gewone dieren als honden, paarden, geiten of varkens? Grote zaalteksten geven uitleg over de discipline, terwijl kleinere tekstjes met allerlei anekdotes de bezoeker een groter inzicht geeft in het circusleven. Ik leerde er ook over disciplines waarover ik nog nooit gehoord had, zoals plafondlopen en tonspringen (ik zal u een beschrijving besparen, een blik op de foto hierboven zegt genoeg).

In het zaaltje opzij werd een heuse piste – met zaagsel en al – nagebouwd, met een scherm waarop (een montage van amateurbeelden van) circusacts geprojecteerd worden. Ik kan eerlijk gezegd niet goed zeggen wat er precies allemaal getoond werd, want we werden ook achter de piste verwacht, een plaats waar je in een echt circus nooit kan komen! Naast een stilleven van requisieten en kostuums, nodig tijdens een voorstelling, vindt men daar ook de foto’s van het dagelijks leven in het circus. Zoals die foto van een doop. Met daarop de moeder met baby en de vader, de aalmoezenier en de circusdirecteur, en achter de ouders, hoog en droog gezeten, mevrouw de leeuwin. De doop van het zoontje van de dompteur vond dus plaats IN de leeuwenkooi. Straffe toeren!

Het derde luik van de expositie heeft eerder betrekking op het getoonde materiaal dan op een inhoudelijk thema en wekt pure nostalgie op: schitterende kostuums met ontelbare lovertjes en originele circusattributen: kegels, koffers, opstapjes, zo’n kast waarin een bevallige assistente moest plaatsnemen om vervolgens (net niet) doorboord te worden met van die lange messen (de assistente zat er niet meer in, mmm … vermoeden we toch), enz. De attributen zijn duidelijk veelvuldig gebruikt en getuigen van een vergane glorie.

Als afsluiter werd ons nog een glas bubbels aangeboden, vergezeld van hapjes met gerookte zalm, scampi’s en garnaalkroketten. U ziet het, wij offeren ons graag op voor onze lezers.

Praktisch:
Straffe Toeren: 21 juni – 16 november 2008
Venetiaanse Gaanderijen, hoek Zeedijk/Parijsstraat, 8400 Oostende
Openingsuren: 14 – 18 u. / op donderdag tot 20 u. / op zondag: 10 – 18 u.
Prijs: volwassenen € 3 – kinderen tot 18 jaar gratis – diverse reducties
Meer info vindt u hier.

Naast de tentoonstelling organiseert de stad Oostende diverse randactiviteiten:

• Een bezoek aan de tentoonstelling is een ideale activiteit met kinderen (tip voor die enkele regenachtige dag aan onze kust). Voor hen werkte de stedelijke educatieve dienst mu-zee-um immers een digitale ontdekkingsgids uit. Aan de hand van een zakcomputer beleven ze de tentoonstelling op een interactieve manier en moeten ze ook allerlei (circus)opdrachten uitvoeren. Onze jongste reporter probeerde er alvast een uit. De gids op hun tocht door de wereld van het circus is actrice An Miller (die daarvoor gefilmd werd in het nog bestaande circus Bavaria).
  De zakcomputer kan gratis aan de balie ontleend worden. De doelgroep zijn kinderen van ca 10-11 tot ca 13-14 jaar, maar ook jongere (met begeleiding) en oudere kinderen, ja zelfs volwassenen, kunnen er veel plezier aan beleven.
• Op donderdag 3 juli 2008 om 19 u. geeft niemand minder dan André Depoorter zelf een lezing waarbij hij dieper ingaat op het Belgische circusleven van enkele decennia geleden. Deze activiteit is gratis en vindt plaats in de Oostendse bibliotheek. Meer info leest u hier.
• De stad Oostende wil de circussfeer niet alleen binneskamers houden maar ook naar buiten brengen tijdens het Dijkfestival. Op de dijk voor de Venetiaanse Gaanderijen zal u tijdens dit festival verrast worden door jongleurs, acrobaten en andere straatartiesten van diverse pluimage. En ook hier vinden we een stukje Gent terug, want de stad deed beroep op Fabien Audooren van het Internationaal Straattheaterfestival vzw voor de selectie van de groepen.
  Op 18, 19, 22 en 23 juli loopt u dus kans om een van de volgende groepen tegen het lijf te lopen: La Grosse Collection, Oko Sokolo, Teatro Pachuco, Pol & Freddy en Remarcable.

Klik hier voor het concrete programma (niet alle groepen spelen alle dagen) en meer info.

© 2008 GENTBLOGT VZW