RSSDe Vliegende Hollander bij Taptoe
Richard Wagner. Als ik op de radio een stukje van een van zijn opera’s hoor, klinkt mij dat zeer bombastisch in de oren en ‘zap’ ik weg. Ik ken de titels van de meeste van zijn opera’s, maar daar stopt mijn kennis van ’s mans werk. Vraag mij dus niet om het verhaal van een opera te vertellen, of om een fragment te herkennen.
Toen ik vernam dat Theater Taptoe zijn eigen versie van De Vliegende Hollander op touw ging zetten, droeg dat niet meteen mijn interesse weg. Maar ik redeneerde dat het misschien wel een gedroomde kans was om het werk van Wagner wat beter te leren kennen, zeker omdat de voorstelling bedoeld is voor jongeren vanaf 12 jaar. Dus was ik onlangs, samen met mijn oudste dochter, present in de Gentse opera voor de première, waar ik nogmaals ontdekte dat ik toch wel hou van die bijzondere sfeer. Heel lang geleden figureerden wij zelf enkele keren in het NTG, en nu volgen we van nabij het productieproces van diverse voorstellingen van Kamer 58 vzw, en zo’n première, dat is toch iets bijzonders: je leeft er ongelooflijk naartoe, de spanning is te snijden en de adrenaline voel je tot in de zaal. Het was nu niet anders.
Op het podium, waar o.m. dikke touwen de sfeer van een vroegere zeilboot opriepen, tuurden vijf mannen in zeemansplunje de zaal in. Tussendoor waren ze druk in de weer met sleuren: het leek erop ze zich klaarmaakten voor een (zee)reis. Inmiddels arriveerde ook de rest van de bemanning – de muzikanten van I Solisti del Vento, die plaatsnamen op een verhoog op het podium en niet in de orkestbak – en werd de kapitein, zijnde de dirigent, met de nodige eer begroet.
Tijdens het stemmen der instrumenten deden wij wat ons via een berichtje bij het programma opgedragen werd: Mogen we u vragen “het verhaal†te lezen. Het zal u zoveel meer kijkplezier bezorgen. Wij vatten het voor u even samen.
De kapitein van het schip De Hollander waagde het om op een paaszondag uit te varen, wat beschouwd werd als godslastering, waardoor hij voor eeuwig op zee moest zwerven. Er is één lichtpuntje: om de zeven jaar mag hij aan land gaan, en als hij een vrouw vindt die hem eeuwig trouw belooft, wordt de vloek opgeheven.
Het verhaal begint terwijl Senta, de dochter van kapitein Daland, in haar dagboek tekent. Erik, een jonge boswachter die op haar verliefd is, slaat haar ongemerkt gade. Er steekt een storm op, maar gelukkig vaart Daland veilig de haven binnen. Ook het schip van de Hollander meert aan. Senta mijmert aan de kade over diens verhaal. Later schenkt de Hollander geld en sieraden aan Daland om in de gunst van Senta te komen. Daland zal met zijn dochter praten. Geleidelijk aan probeert de Hollander om in contact te komen met Senta en haar voor zich te winnen. Ze kiest voor hem en belooft hem eeuwige trouw.
Erik, die ook naar haar hand dingt, ziet zijn droom in duigen vallen. Vooraleer ze samen met de Hollander vertrekt, schenkt ze haar dagboek aan haar vader, die dankzij de royale giften van de Hollander een vermogend man is geworden. Ze neemt ook afscheid van Erik. De Hollander ziet dit echter, interpreteert foutief dat ze voor Erik gekozen heeft en vaart weg. Senta is de wanhoop nabij, snelt de klippen op en springt in het diepe. Uiteindelijk worden Senta en de Hollander in de dood voor eeuwig verenigd.
De hoofdpersonages Senta, Daland en Erik worden hier uitgebeeld door poppen, gebaseerd op de Bunrakutechniek. Bunraku is een traditioneel Japans poppenspel waarbij de grote poppen (90 á 120 cm hoog) meestal door drie spelers gemanipuleerd worden. Die spelers blijven zichtbaar op het podium en zijn doorgaans in het zwart gekleed, al dan niet met bedekt hoofd. Doorgaans, maar lang niet altijd. Zoals in deze voorstelling.
U leest het inderdaad goed dat bij de bovenstaande hoofdpersonages de Hollander niet vernoemd werd. Hij is – uiteraard – wel een hoofdpersonage, maar een ongrijpbaar iemand over wie vele verhalen de ronde deden: is hij een legende of werkelijkheid? Luk De Bruyker is een fervent operaliefhebber maar kreeg op nog geen enkel operapodium een bevredigende invulling van de Hollander te zien. Het is een schimmig heerschap dat volgens hem navenant moet worden voorgesteld. En hoe kan je nu een schimmig iemand beter voorstellen dan via schimmentheater, wat hier met verve werd gedaan.
De Vliegende Hollander is een heel mooie, woordenloze voorstelling geworden, met visueel sterke decors, tegelijk geïnspireerd op een zeilboot en een toneeltoren uit de vroege theaters, met windmachine en al. Hoe contradictorisch het ook lijkt, ik vond net die prachtige decors tegelijk een beetje de zwakte van de voorstelling, omdat er bij tijden te veel activiteit op het podium nodig was om alles klaar te zetten voor een volgende scène. Enerzijds was men daarbij op scenografisch vlak zeer gevarieerd en vindingrijk, anderzijds leidde dat de aandacht af. Persoonlijk vond ik dat dit alles wat ten koste van de dramatische spanning ging, en dat de scènes verhoudingsgewijs wat te kort waren. Dat neemt niet weg dat sommige scènes dan weer zeer sterk waren, zoals het beeld waarbij de Hollander en Senta kennismaken met elkaar, of als Senta van de klippen springt.
Laat mijn opmerkingen u dus zeker niet weerhouden om deze voorstelling te gaan bekijken. Er werd veel werk en energie in gestoken, en dat is er duidelijk aan te zien. Het geheel is af.
Oh ja, nog even over Wagner. Zijn opera werd door Daniel Capelletti herwerkt tot een muziekstuk (geen opera) voor 13 muzikanten: 8 blazers (fluit, hobo, klarinet, fagot, hoorn, trompet en trombone), aangevuld met percussie, cello, contrabas, harp en accordeon. Nu en dan fungeerden zes zangers als een extra instrument. De muziek was fascinerend, maar of ik nu een fan van Wagner geworden ben? Ik vermoed dat het daarvoor nog wat te vroeg is.
Gezien in de Vlaamse Opera te Gent op donderdag 13 november om 20 u.
Helaas zal het nog even duren vooraleer ze nogmaals in het Gentse te bewonderen valt. De eerstvolgende voorstellingen in België zijn in Menen en in Mol. Ook in Nederland staan een aantal voorstellingen op het programma.
Meer info over deze voorstelling vindt u hier.
© 2008 GENTBLOGT VZW