RSSKosmologie: speculatie of wetenschap?
Van oudsher heeft de mens zich vragen gesteld naar de bouw van het heelal en zijn plaats daarin. Zolang de informatie die hij erover had afkomstig was van zijn zintuigen en de dagelijkse ervaring, kon hij niet veel meer doen dan eenvoudige modellen van de kosmos opstellen die deze waarnemingen (de ‘fenomenen’) beschreven. Opvattingen over hoe de kosmos ‘echt’ in elkaar zat, laat staan hoe die ontstaan was, bleven het domein van speculatie en godsdienstige openbaring.
Maar met de ontwikkeling van de wetenschap werden sommige van deze vragen toegankelijk voor echt onderzoek.
De zon in het midden
Het geocentrische wereldbeeld van Aristoteles, dat de basis vormde van de knusse middeleeuwse kosmologie (een ‘ondermaanse’ van zonde en dood omgeven door steeds volmaaktere sferen die eindigden bij God en zijn entourage), werd vervangen door een heliocentrisch wereldbeeld.
Vanaf dan begon de idee post te vatten dat de sterren geen lichtpuntjes op het firmament waren, maar misschien wel objecten zoals de zon, en deze bedenking opende letterlijk de kosmos en de weg naar de eerste gefundeerde denkbeelden over de structuur en de aard ervan. Dit was een eerste belangrijke stap in de ontwikkeling van een wetenschappelijk gefundeerde kosmologie.
Heelalmodellen
De verdere ontwikkeling van de kosmologie had -en heeft- twee doelstellingen: het verzamelen van zoveel mogelijk bijkomende gegevens die ons meer kunnen vertellen over de structuur van de kosmos, en het ordenen van die gegevens in heelalmodellen waarvan gehoopt wordt dat ze het ‘echte’ heelal waarin we leven, zo goed mogelijk beschrijven.
In de eerste helft van de 20e eeuw werden in het kader van de algemene relativiteitstheorie de eerste bruikbare modellen opgesteld over de mogelijke geometrische kenmerken van het heelal. Halfweg die eeuw werd ook de chemische samenstelling ervan benaderbaar en helemaal op het einde bleek de kosmos toch weer vreemder te zijn dan men dacht…
En waar staan we nu? Is het heelalmodel dat tegenwoordig furore maakt een speculatieve constructie die morgen door iets helemaal anders kan vervangen worden, of zal elk toekomstig model toch aan een aantal fundamentele eisen moeten voldoen om aanvaardbaar te zijn?
In deze voordracht worden een aantal basisgegevens besproken, wordt uitgelegd op welke manier die basisgegevens eisen stellen aan ons model van de kosmos en hoe die in de huidige opvattingen passen. Kosmologie blijkt wel wat speculatie te bevatten, maar is daarom nog niet onwetenschappelijk!
Ronny Martens (°1956) is ingenieur, medeoprichter van de Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale (SKEPP) en bezieler van de Vrienden van de Oude Sterrenwacht van de Universiteit Gent. De lezing kadert in het project ’100 uren van de sterrenkunde’.
UGent-Volkssterrenwacht Armand Pien, Rozier 44, 9000 Gent, ingang langs de Gezusters Lovelingstraat; Gratis
meer info op de site.
© 2009 GENTBLOGT VZW