Gentblogt

Bezoek woning en atelier van kunstenaar Leon Sarteel

maandag 10 oktober 2011 16u00 | ElsS (tekst), Max Van Hemel (beeld) | 4 reacties
Trefwoorden: Leon Sarteel, Miljoenenkwartier, rondleiding.

Ik heb het wel voor het Miljoenenkwartier, de woonwijk niet zo ver van het Sint-Pietersstation, ontstaan in het begin van het twintigste eeuw, gebouwd op de voormalige terreinen van de Wereldtentoonstelling van 1913 in Gent. Het is een mooie buurt met statige huizen en vrij veel groen en open ruimte voor een stedelijke omgeving. Ik durf er wel eens te gaan wandelen, in het parkje en door te straten, beetje kuieren en kijken naar de schone woningen die er te zien zijn. En sommige van die woningen, daar kan je ook al eens binnenkijken.“

In de Vaderlandstraat nr. 166 staat de woning van kunstenaar Leon Sarteel. Wanneer we er aanbellen, worden we ontvangen door een vriendelijke oudere heer. Het blijkt de schoonzoon van Leon Sarteel te zijn, Albino Mion. Wij zijn de enige gasten vandaag, niet echt verwonderlijk op de dag van Odegand en de Cultuurmarkt. Onze gastheer neemt ons eerst mee naar het atelier, waar we het grootste deel van de toelichting zullen krijgen om ons nadien in de woning zelf nog een verzameling afgewerkte kunstwerken te laten zien.

De naam Leon Sarteel doet mogelijks niet meteen een belletje rinkelen en een voorstelling is wellicht op zijn plaats. Leon Sarteel werd geboren in Gent op 2 oktober 1882 en overleed er op 2 mei 1942 ten gevolge van een hartaanval. Zijn artistieke aanleg zorgde ervoor dat hij als twaalfjarige zoon van een kleermaker in de leer ging in het Gentse kunstatelier Pauwels-D’Hondt, gespecialiseerd in het vervaardigen van kerkmeubilair. ’s Avonds volgde hij lessen aan het Sint-Lucasinstituut. Vele jaren werkte hij in diverse beeldhouwersateliers van de stad. Hij bekwaamde zich in houtsnijden, steenhouwen en modelleren en volgde van 1898 tot 1908 cursussen aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten.

In 1908 behaalde hij de zesjaarlijkse prijs “Laureaat voor Beeldhouwkunde” en kreeg hiervoor het destijds royale bedrag van 3000 goudfranken. Hiermee kon hij zich gedurende drie volle jaren volledig aan zijn kunst wijden. Hij kocht een boerderijtje in Sint-Denijs-Westrem en maakte er zijn atelier, waar hij vele jaren woonde en werkte. Hij kwam er heel waarschijnlijk in contact met Gust en Leon De Smet, Albert Servaes, George Minne en Constant Permeke, die allen in Sint-Martens-Latem verbleven. In 1909 werden drie van zijn beelden getoond op het veertigste Salon in Gent, o.a. “De Redenaar”, zijn belangrijkste jeugdwerk. Sindsdien werd Sarteel er een vaste waarde. Ook op vele andere Salons en groepstentoonstellingen in binnen- en buitenland was werk van hem te zien. Evenmin ontbrak hij op de Gentse Wereldtentoonstelling van 1913.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog ruilde Sarteel zijn atelier in Sint-Denijs-Westrem voor een atelier in de stad (in de Luxemburgstraat tot 1930). In 1929 had hij architect Jan-Albert De Bondt de opdracht gegeven een huis met atelier te ontwerpen in de Vaderlandstraat. Het werd een sober bouwwerk maar met elementen die toch typisch waren voor De Bondt: aansluitend bij de Amsterdamse school, met de typische rondbogen in het interieur. De woning is volledig op maat van de kunstenaar gemaakt: met een grote tentoonstellingsruimte die in open verbinding staat met de inkomhal en het trappenhuis. Kunst speelde duidelijk de hoofdrol in het leven van de familie Sarteel en – vrij uitzonderlijk toen – de familie kon ook behoorlijk leven van de opbrengst van die kunst.

Tot op vandaag is dit huis, dat trouwens naast de villa van De Bondt staat, bewoond door de familie Sarteel. In 2001 startte zijn schoonzoon Albino Mion, professor psychologie maar zelf ook afkomstig uit een Italiaanse kunstenaarsfamilie, met de restauratie van het atelier. Met veel liefde vertelt Albino Mion ons hoe hij het afval verwijderde, een deel van de oude gietvormen moest vernietigen (zijn vrouw , dochter van de kunstenaar wilde niet dat ze ergens anders terecht kwamen) om plaats te maken, hoe hij beelden die beschadigd waren tijdens de oorlogsjaren of door jaren verwaarlozing stap voor stap restaureerde indien mogelijk en zonder te raken aan de eigenheid van het kunstwerk en de kunstenaar, hoe hij oude tekeningen en schetsen van onder het stof haalde en hij beetje bij beetje de sfeer van weleer een stukje liet terugkeren in het atelier.

Vanaf 2002 kon het opnieuw met de originele uitrusting worden opengesteld voor het publiek. Het atelier bevat nog gietvormen, atelierfragmenten, gereedschap, schetsen, boetseerstoelen, gipsmodellen, … Over elk stuk, groot of klein, weet Mion wel een verhaal te vertellen. En elk stukje vormt als het ware een onderdeel van een mozaïek, het verhaal van Leon Sarteel, van zijn kinderen en dus ook van de echtgenote van Mion, een verhaal over kunst en geschiedenis, over ambacht en stielkennis.

Een blik op de klok leert ons dat we al bijna een uur in het atelier zijn en we de mooiste werken in de woning eigenlijk nog niet eens gezien hebben, hoog tijd dus om van locatie te veranderen. In de woning zelf zijn naast kunstwerken van Leon Sarteel ook werken tentoongesteld van zijn twee jongste kinderen, kunstschilder Leon Sarteel junior (1925-1949) en sierkunstenares Clara Mion-Sarteel (1932-2002). De beelden van Sarteel krijgen de meeste aandacht maar na het overlijden van zijn echtgenote voegde Mion ook extra werken toe aan de tentoonstelling. De werken van de kinderen Sarteel hangen hoofdzakelijk in de traphal en voegen een extra dimensie toe aan het huis. Nog steeds leeft de familie hier letterlijk tussen en in dienst van de kunst. Mion specialiseerde zich in de loop der jaren trouwens in het restaureren van gipsen beelden en voert nog steeds herstellingswerken uit aan beelden van Sarteel wanneer kunsteigenaars hem hierom vragen.

De stijl van Sarteel was aanvankelijk geïnspireerd door Rodin en Meunier. Later, na zijn huwelijk met Anna Prissens, evolueerde zijn kunst van een meer realistische naar een eerder intimistisch symbolische stijl. In de jaren 30 was zijn stijl monumentaler, eigen aan de tijdsgeest. Uit de titels van zijn werken – de Wijsheid, Vaderschap, Melancholie, Nadenken – blijkt dat hij op zoek gaat naar de innerlijke weergave van de mens waarbij het esthetische en het schone domineert.

Sarteel gebruikte verschillende technieken en bewerkte diverse materies. Hij modelleerde zijn beelden in klei en realiseerde ze nadien in gips, brons, marmer, arduin, … Zowel het kappen in steen als het snijden in hout werden door hem zelf uitgevoerd. In tegenstelling tot andere grote kunstenaars die zich hiervoor vaak lieten bijstaan door ambachtslui.

Het werk van Sarteel bevindt zich vooral in privéverzamelingen en in musea in diverse Belgische steden (Gent, Deinze, Antwerpen, Doornik, Brussel, Elsene, …) maar ook in het Gerechtshof en het Rijksadministratief Centrum (Arcadengebouw) in Brussel en het Administratief Centrum van Gent. Ook op de pui van het kasteel Borluut, op het Campo Santo en in het Peristylium van de Aula (borstbeeld van prof. Bouvin) vind je werken van Sarteel.

De verhalen van Mion lijken onuitputtelijk en er valt ongelooflijk veel te zien in Huize Sarteel maar misschien moet u er gewoon zelf eens een kijkje gaan nemen. De woning van Sarteel is elke derde zaterdag van de maand (behalve in juli en augustus) gratis te bezoeken. Er zijn rondleidingen om14u, 15u en 16u door Albino Mion (en Isabelle Mion, zijn dochter). Ook tijdens Open Monumentendag, Erfgoeddag, Gentse Feesten vaak extra gelegenheid tot een bezoek.

© 2011 GENTBLOGT VZW