RSS1 april
Gisteren was het niet alleen paasmaandag, maar ook 1 april. We moesten dus weer op onze tellen passen om niet in de maling genomen te worden. Onze poging werd al snel ontmaskerd, maar lokte toch de nodige commentaren uit. En doorzien we de grappen van vrienden, dan trappen we misschien wel in een nepnieuwsbericht op radio of televisie. Bij het Liberaal Archief vonden we volgende uitleg over het gebruik.
Het 1 april-gebruik, dat in grote delen van de wereld in voege is, wordt in de Engelstalige landen April fool’s day genoemd, terwijl men in Frankrijk over Poisson d’avril spreekt. In Vlaanderen gebruikt men in een aantal streken de naam verzenderkensdag, vanwege de traditie om iemand ergens heen te zenden en op die manier een poets te bakken. Men wordt naar de kleermaker gezonden om knoopsgaten of naar de schilder om verfzaad. Bakkers sturen hun bakkersgast naar een collega om deeghandschoenen. Dit heeft tot uitdrukkingen geleid als “Op 1 april zendt men de zotten waar men wil†of “Op 1 april zendt men de zotten op den drilâ€.
Over de oorsprong van deze traditie bestaan diverse theorieën, maar in feite tast men grotendeels in het duister. De meest gangbare theorie heeft te maken met de invoering van de gregoriaanse kalender in 1582. Vanaf dan startte het nieuwe jaar niet meer tussen 25 maart en 1 april, maar op 1 januari. Maar de mensen vergaten dit soms of weigerden om de nieuwe kalender te aanvaarden. Ze werden zo het mikpunt van spot en kregen op 1 april nepgeschenkjes of een uitnodiging voor een nepnieuwjaarsfeestje. Maar deze theorie wordt tegengesproken door het feit dat de oudste vermeldingen van aprilgrappen dateren van voor de invoering van de gregoriaanse kalender.
Omdat het slachtoffer dikwijls om één of andere zaadsoort wordt gezonden (verfzaad, borstelzaad, aprilzaad,…) leggen sommigen ook een link met de vruchtbaarheidsritus. Volgens anderen is het 1 april-gebruik dan weer ontstaan uit het middeleeuws festival La fête des fous, dat tot in de 17de eeuw erg populair was in Frankrijk.
Wat er ook van zij, de traditie is eeuwenoud en kent veel varianten. In Frankrijk was het tot aan de Tweede Wereldoorlog de gewoonte om op 1 april aan familie, vrienden of kennissen een wenskaart te zenden. Zo’n kaart werd dikwijls anoniem verstuurd. Er stond een vis op afgebeeld (le poisson d’avril) en meestal stond er ook een raadseltje of amoureuze toespeling op vermeld.
In een recente schenking van mevrouw Rosa De Vriendt-Mores aan het Liberaal Archief zaten enkele fraaie exemplaren. De kaart met het meisje erop afgebeeld heeft als bijschrift “raad eens wie dit stuurt, en je weet wie er van je houdt”. Op de tweede kaart is een hoorndraagster afgebeeld. De bijhorende tekst laat weinig aan de verbeelding over: “Je echtgenoot laat je hoorns dragen. Je zou me eens moeten komen opzoeken, dan zullen we hem zonder aarzelen samen ook een hoorn opzetten”.
© 2013 GENTBLOGT VZW