Gentblogt

Albert Sugg en de Belle Epoque in Gent: Série 1 (15): op het water

vrijdag 2 augustus 2013 11u12 | Arthur De Decker (tekst), Jos Tavernier (beeld) | 4 reacties
Trefwoorden: Albert Sugg, Leie, Schelde.

Na een korte onderbreking tijdens de Gentse Feesten nemen we de draad weer op, en laten we Arthur De Decker verder de antieke postkaarten uit serie 1 van Albert Sugg becommentariëren, en zoekt Jos Tavernier uit hoe dat er momenteel uit ziet. U vindt deel 1 tot 14 in ons archief.
In deze zwoele periode zoeken we de koelte op langs enkele Gentse waters.

Ik vind persoonlijk dit één van de mooiste Suggkaarten. Ze werd verstuurd in 1901 en we zien schippers die pauzeren op een te lossen schip, dat aangemeerd ligt aan de Bijlokekaai achter het Kapelleke Schreiboom. Rechts zien we nog de watertrap van de Petercellestraat. Dit lijkt mij perfect te passen bij de vakantieperiode. De boog kan niet altijd gespannen staan…

Het is nu wel zoeken naar de eertijdse gemetste kaaimuren aan de Bijlokekaai op die plaats.

Wat men “het Strop” noemt, is afgeleid van een oude afspanning bij de Schelde. Omdat de Schelde daar vroeger een scherpe bocht maakte met als gevolg een moeilijke doorgang of “strop” voor de schepen, beschikte de herberg over een afspanning met kloeke paarden die de boten door de moeilijke bocht heen moesten trekken. Dat karwei verdween toen de Schelde werd rechtgetrokken (1784), maar de lusthof bleef zijn naam behouden. Het woord “strop” verwijst dus hier niet naar de zwart-witte koord die menige Gentenaar tijdens de voorbije Feesten rond de hals droeg…

Op de Stropkaai aan de Terplatenbrug werden er in de Belle Epoque schepen gelost. Vooraan rechts, met de achtersteven nog juist zichtbaar, ligt een kolenschip. Dit is af te leiden uit de baskuul links vooraan. De zakken kolen werden er op afgewogen tot 50 kilogram. Was er teveel, dan werden de overtollige kolen eraf gegooid (zie foto), waren er te weinig dan lag de reserve maar voor het grijpen. Daarna werden de zakken op speciale karren geladen met brede zijwanden, waarop de zakken op manshoogte relatief gemakkelijk konden worden gezet en afgenomen. De twee volgende schepen hebben bakstenen aangevoerd. Ook bij dit transport kwam een speciaal soort kar kijken. Zelfs de kruiwagens waarmee de stenen aan land werden gereden, zijn van een ongewoon type. Er was een tweede man nodig die met een touw de kruiwagen aan land trok.

De hoge schouwen zijn verdwenen. Hoge gebouwen kwamen in de plaats aan de huidige Stropkaai.

Links zien we een stukje van de voorgevel van het in 1842 gebouwde Maison de Santé, thans kliniek Sint-Alfons. Het werd opgericht op de terreinen van het voormelde lusthof “Het Strop”, dat op advies van de jonge arts Joseph Guislain werd aangekocht door kanunnik De Decker (geen familie van mij). Het gehele complex wordt door de Broeders van Liefde beheerd. Het Sint-Juliaan-gesticht aan de kaai zelf was voor ernstig mentaal gehandicapte jongeren. Anderzijds was er de Sint-Alfons-kliniek voor geesteszieke mannen in de Stropstraat en nadien sinds de nieuwbouw van 1955 aan de Sint-Juliaanstraat. Deze was vooral voor patiënten van een hogere stand bestemd.

In 1997 fusioneerde het psychiatrisch centrum Sint-Alfons met het Dr. Guislainziekenhuis en bouwde men in 2000 aan de Stropkaai een nieuw ziekenhuis voor bejaarden met psychische stoornissen, dat de naam De Kedron kreeg. In de onmiddellijke omgeving heeft de sociale huisvestingsmaatschappij Volksaard 15 bejaardenflats gebouwd en ernaast een nieuwbouw voor beschut wonen. In geval van nood kunnen bewoners een beroep doen op diensten van het centrum.

Een spoelboot op de Leie. Spoelboten – in het Frans ‘pontons de rinçage’ – waren een soort pontons of dekschuiten die vast aangemeerd lagen op de Gentse kanalen en rivieren en de gelegenheid boden om tot vlak bij het water te komen. De aangelande bewoners maakten er in de eerste plaats gebruik van om er in de waterloop hun was te spoelen. Naast door de Stad geplaatste spoelboten had je ook zelfgebouwde spoelvlotten. In de ‘Gazette van Gendt’ van 24.10.1856 stond te lezen: “ Het gemeentebestuur heeft in de vestingswal bij Akkergem een spoelboot geplaatst. Over enkele dagen zullen er nog vier geplaatst worden: op Meulestede, buiten de Brugsche poort, op de Plesantevest en aan Ter Plaeten”. In de lastenkohieren van de stad Gent komen ze pas in 1874 aan de orde. Lastenkohier nr. 97 heeft het over schilderwerken aan o.a. de spoelboten. In heel de stad, zowel op de Leie als op de Schelde, lagen tijdens La Belle Epoque ontelbare dergelijke boten ten gerieve van de bevolking uit de omgeving. Blijkbaar was het water toen nog overal proper genoeg om er de was in te spoelen.

In 1935 kon de Gentse gemeenteraad het bijzonder krediet ‘Spoelbooten’ uit de begroting schrappen. Sedert de wapenstilstand van 1918 was het aantal spoelboten geleidelijk aan geslonken en toen de laatste spoelboot, gemeerd in de Lieve aan de Lievegang, was gezonken, kon Hector Goossens, ‘schepen der werken’, een hoofdstukje “water”-geschiedenis afsluiten. Waar bovenstaand foto juist werd genomen hebben we niet achterhaald. Heeft u enig idee?

Dit is niet dezelfde locatie als de Suggkaart nr 235, waarop onvoldoende ijkpunten te zien zijn om die in het huidige landschap te lokaliseren. Dit is wel een pittoresk hoekje langs de Leie in Drongen, foto genomen door Arthur De Decker. Spoelboten werden sedertdien vervangen door volautomatische wasmachines thuis of in de wasserij. De Leie wordt nu druk bevaren door toeristen met snelle speedboten die er de rust komen verstoren.

Voor de liefhebbers hierbij een traditioneel Gents liedje, door Walter De Buck aangevuld als aanklacht tegen de vervuiling van de Leie.

De visserkes van de Leie

Ik en mijn maatje waren op van ’t alverdreie om te gaan visschen op den bliek al in de Leie.
Al in den èwe end te Gent zo wel bekend,
waar dat iedereen zo zot van is in Gent.

Maar zie da’ d’ is komiek
gien ienen bliek, gien ienen bliek.
Ik en mijn maatje hen d’ er bovendien
gien iene, gien iene, gien ienen bliek gezien.

Wij h’an wat teken en wat wurmes meegenomen,
want ‘t schijnt dat ze daar zo goed van boven komen.
‘k Vroege d’eure aan mijn wijf, ‘t was nog maar halvervijf,
en m’ han al veertien druppels in ons lijf.

Maar zie da’ d’ is komiek
gien ienen bliek, gien ienen bliek.
Ik en mijn maatje hen d’ er bovendien
gien iene, gien iene, gien ienen bliek gezien.

Ge moet gij nu nie gaan visschen in de Leie,
ge kunt nu lange wachten op betere tijden.
‘t Water is zwart als lood, de vis is allemaal dood
en mee de stank zitten we gekloot.

Niets beter dan plastiek
en veel chimique van de fabriek.
Ik en mijn maatje hen d’ er bovendien
te gare, te gare, gien ienen bliek gezien.

Maar veur den diene die wil vissen in troebel water
die zit daar nu alle dagen mee ne kater,
want heeft hij nu toch beet, beter dat hij er nie van eet,
hij is vergiftigd veur dat hij het weet.

Niets beter dan plastiek
en veel chimique van de fabriek.
Ik en mijn maatje hen d’ er bovendien
te gare, te gare, gien ienen bliek gezien.

© 2013 GENTBLOGT VZW