RSSAlbert Sugg en de Belle Epoque in Gent: Série 1 (83) Citadellaan en Leopoldskazerne
In deze wekelijkse rubriek toont Arthur De Decker systematische alle postkaarten uit de serie 1 van postkaartenhandelaar Albert Sugg over Gent. Deze keer geeft hij commentaar bij enkele kaarten over de in 1875 aangelegde Citadellaan die sedert 16 december 1918 gedeeltelijk herdoopt werd in Charles de Kerchovelaan en nu deel uit maakt van de kleine ring R40 rond Gent. Jos Tavernier zorgde voor de hedendaagse zichten.
Serie 1 nr. 225 Citadellaan
Deze Suggkaart, verstuurd in 1903, toont ons de noordelijke zijde van de Citadellaan tussen de Isabellakaai en de Overpoortstraat die tot 1943 nog Heuvelpoortstraat heette. Deze brede boulevard met in het midden een dubbele rij bomen, werd in 1875 aangelegd na de afbraak van de stadsomwalling en de Hollandse citadel (zie deel 2). Let op het drukke verkeer: één kar pal in het midden van de straat. Is dat een spookrijder of mocht men daar toen in beide richtingen rijden? De huizenrij rechts op de foto, enerzijds bestaande uit witbepleisterde burgerhuizen in neoclassicistische stijl en anderzijds in neogotische, neo-Vlaamse-renaissance en Art Nouveaustijl, werd tot op heden vrij gaaf behouden, met de toen typische erkers en balkons en soms faiencetegeltableaus. Hier nog enkele oude foto’s van deze Heuvelpoortwijk: http://users.skynet.be/ra013503/
De oorspronkelijke benaming van deze wijk was Overporte (1325) maar men schreef Heuverpoorte. In ’t Gents wordt immers “over†in de betekenis van “hoger†als “euverâ€. uitgesproken. De Overpoort die daar stond was een hoger gelegen stadspoort. In de 18de eeuw begreep men dit woord niet meer en werd Heuverpoort Heuvelpoort. In 1827 werd deze versterkte stadspoort gesloopt.
Op de hoek met de Isabellakaai is een huis in aanbouw dat ondertussen reeds werd vervangen door een appartementsgebouw zoals te zien op onderstaande foto. Daarbij werd ook de dubbelwoonst links daarvan brutaal in twee geknipt. Deze gekoppelde enkelwoning werd in 1901 gebouwd in opdracht van Didier Joseph naar een ontwerp van Jacob Gustaaf Semey (1864-1935) de bouwmeester van de eclectische huizen met spreuken aan de Sint-Lievenslaan, Vlaamsekaai (zie deel 31), Baudelostraat, Belfortstraat Sleepstraat enz. De vensters hebben natuurstenen kozijnen, een borstwering met cartouche en een ontlastingboog. Op het linkerhuis lezen we in deze cartouches: “Laat u maar soet als honich vindenâ€. Op het rechterhuis, dat afgebroken werd om plaats te maken voor een flatgebouw, stond het vervolg: “De vlieghen zullen u verslindenâ€. Op de tussenverdieping onder de kroonlijst is een loggia aangebracht met balkon en twee deelzuilen.
Op deze recente foto van Jos Tavernier zien we de huidige Citadellaan als onderdeel van de kleine Ring (R40) rond Gent. Het is een vierbaans boulevard met op die plek nog een overblijfsel van de bomenrij in het midden. Rechts is er het flatgebouw op de hoek met de Isabellakaai naast de omstreeks 1970 gehalveerde woning van Semey dat in de meeste architectuurboeken als voorbeeld wordt aangehaald van een ongepaste ruimtelijke ordening. Dit verminkte geheel illustreert op een schrijnende wijze het gebrek aan aandacht vanwege monumentenzorg en stedenbouw voor deze architectuur.
Over dat huis zie ook: http://www.gentblogt.be/2005/11/04/foto-van-de-dag-229 en http://www.gentblogt.be/2005/02/24/foto-van-de-dag-5
Vandaag de dag is Heuvelpoort één van de moeilijkste verkeersknopen van de Gentse binnenstad. Door haar hoge verkeersintensiteit, 6 takken die op het kruispunt aankomen, en de breed uitgesmeerde ruimtelijke impact van de verkeersruimte dringt een vereenvoudiging zich op. Doelstelling is om zowel de doorstroming van de auto te verbeteren alsook de leesbaarheid en de veiligheid voor langzaam verkeer te verhogen. Bovendien vereist de geplande aanleg van een tramlijn die over Heuvelpoort op de Citadellaan moet geraken, een veilige en vlotte oversteek. De Lijn wil in 2016 beginnen bouwen aan een 10 km lange tramlijn van Sint-Denijs-Westrem naar de Dampoort, via het Sint-Pietersstation en het Zuid. Bedoeling is de huidige buslijnen7 tegen 2020 te vervangen door tramlijn 7. De Lijn denkt er daarbij aan om een autotunnel te graven onder de Heuvelpoort, tussen de Charles de Kerchovelaan en de Sint-Lievenslaan. Een tramtunnel onder de Heuvelpoort of de tram gewoon de stadsring laten kruisen zijn uitgesloten. Zie: http://www.gentcement.be/2014/01/ziet-de-heuvelpoort-er-binnenkort-zo-uit en http://www.gentcement.be/2013/10/de-lijn-kiest-voor-tram-7
Serie 1 nr. 329 Citadellaan en Lange Kazernenstraat (huizen van 1900-1905)
Deze Suggkaart, verstuurd in 1911, toont ons de hoek van de toenmalige Citadellaan (links) en Lange Kazernenstraat. Sedert 1918 heten die straten nu Charles de Kerchovelaan en Kattenberg, met aan de overzijde het Citadelpark. Let op de straatlantaarn links en de fiere moeder met haar baby op de arm rechts. Zoals je kunt zien was de Citadellaan, hier aangelegd in 1875 tussen de vroegere Kortrijksepoort en Heuvelpoort op het tracé van de stadsomwalling, verhard met kasseien. Tussen de Leopoldskazerne, uiterst links, en de Heuvelpoort staan hoge enkelhuizen gemarkeerd door bel-etages met centraal balkon met hekken of erker. Ze dateren uit begin 20ste eeuw en vertonen Art Nouveau kenmerken. Reeds eerder hadden we het in deze reeks over de Charles de Kerchovelaan aan het Citadelpark: http://www.gentblogt.be/2013/11/01/albert-sugg-en-de-belle-epoque-in-gent-serie-1-27-de-kerchove-de-denterghem
Zoals te zien op deze recente foto van Jos Tavernier werd de aanvankelijk zeer homogene straatwand uit de Belle epoque in recente tijd verstoord door schaalbrekende flatgebouwen. Dit gebeurde spijtig genoeg bijna overal op de ring.
Serie 1 nr. 338 De Kazerne, Lange Kazernenstraat (M. de Noyette, 1905)
Deze zeer zeldzame Suggkaart nr. 338 werd mij digitaal bezorgd door Denis Pieters, waarvoor dank. Zie zijn website: http://users.telenet.be/stardegraeve/Sugg_biografie.html. Rechts zien we het hoekpand van de Kunstlaan met de Lange Kazernenstraat, sedert 1942 Kattenberg geheten, en links de monumentale Leopoldskazerne. Let op de 1pk voertuigen…
De Kattenbergwijk was tot kort na de 1ste Wereldoorlog één van de slechtst befaamde van de stad. Deftige mensen lieten er zich niet zien. De wijk werd na de 1ste wereldoorlog een gewone kazernewijk met soldatenkroegjes. De straatnaam Kattenberg heeft niets te zien met een huisdier. Een cat of Catte is een uitkijkpost van een versterking. Het is dus een term uit de krijgskunst reeds gebruikt in de 14de eeuw. De Blandinusberg, het hoogste punt van de stad, was inderdaad een plaats bij uitstek om er uitkijkposten op te richten van waar men tot uren ver de omtrek kon afspeuren. Hier werd reeds in 1687 een kazerne gebouwd die in 1830 gedeeltelijk werd gesloopt daar ze het zicht belemmerde van de Hollandse Citadel, gelegen op de plaats van het huidige, nabije Citadelpark. Na het saneren van de nabijgelegen Batavia(arbeiders)wijk in 1881 werden in de Kattenberg nieuwe straatjes en pleinen aangelegd en op de plaats van de oude kazerne werd een nieuwe infanteriekazerne gebouwd. Deze kreeg in 1894 een nieuwe Officieren Mess en een blok voor jonggezellen en families. Deze nieuwe blokken dienden als model voor het nieuwe militaire complex in eclectische stijl dat er nu nog staat.
Deze Leopoldskazerne, links op de postkaart, is een militair complex opgetrokken tussen 1902 en 1905 Het werd ontworpen door de architecten Modeste de Noyette (1847-1923) en O. Geerling. Het gebouw heeft een oppervlakte van ruim 2 ha en kon oorspronkelijk ongeveer 1300 militairen kazerneren. Ondanks het feit dat de kazerne in 1905 reeds voltooid was, werd ze pas twee jaar later in gebruik genomen. Op 1 oktober 1907 nam het 2de Linie Regiment er zijn intrek.
Tijdens de 1ste Wereldoorlog werd de kazerne bezet door Duitse troepen. Tijdens hun verblijf zorgden de Duitsers ervoor dat de gasverlichting van de kazerne vervangen werd door elektriciteit en dat het keukencomplex gemoderniseerd werd. De kazerne werd tijdens de Duitse bezetting ook omgedoopt tot “Kaserne Kaiser Wilhelm”.
Ook tijdens de 2de Wereldoorlog ontkwam de kazerne niet aan de Duitse bezetter, die er opnieuw vier jaar verbleef. Ditmaal plaatste de Luftwaffe er een radarinstallatie en luchtafweergeschut. Hierdoor verdwenen vijf torenspitsen en bijna alle ijzeren sierspitsen.
Na de bevrijding keerde het 2de Linie Regiment niet terug naar zijn kazerne, aangezien het ingezet werd bij de bezetting van de Belgische sector in Duitsland. De Leopoldskazerne werd bevolkt door scholen en diensten. Vanaf 10 oktober 1955 werd de Leopoldskazerne bemand door het Centrum van de Gezondheidsdienst (CGD), de kern van wat later de Koninklijke School van de Medische Dienst zou worden. Het Opleidingscentrum, dat voordien gehuisvest was in Leuven, verzorgde de opleiding van de reserveofficieren, de actieve en reserveonderofficieren en de brancardiers van de Gezondheidsdienst.
Naar aanleiding van de herstructureringen van de Belgische krijgsmacht en de centralisatie van de diensten van de Medische Component te Neder-Over-Heembeek, werden enkele gebouwen verkocht aan de stad Gent. Sinds 2007 is het HISK (Hoger Instituut voor Schone Kunsten) gevestigd in de kazerne. De andere delen van de kazerne zijn nog steeds eigendom van het Belgisch leger en herbergen onder andere het provinciecommando van de provincie Oost-Vlaanderen.
Op deze recente foto van Jos Tavernier kun je zien dat er weinig is veranderd in de Kattenberg in de voorbije eeuw, met uitzondering van de recente gebouwen van de watervoorziening met watertorens en het “onderstation Kattenberg†van het elektriciteitsbedrijf op het einde van de straat rechts
De Leopoldskazerne heeft naast de reeds voornoemde functies ook dienst gedaan als opvangcentrum voor Kosovaren (1994). In 1998 dacht men er een studentenhome van te maken. In 2000 sprak men er van de muziekkapel van de marine er in onder te brengen of er een sociaal woningproject in te realiseren. In 2009 kocht de stad Gent 30% van de kazerne aan als een ontmoetingsplaats voor kunstenaars en kwam er allerlei sportinfrastructuur met een volwaardige competitiesporthal voor scholen en erkende sportclubs.
Serie 1 nr. 346 Kazerne, Citadellaan en Kunstlaan (M. de Noyette, 1905)
Op deze Suggkaart zien we de Leopoldskazerne op de hoek van de Kunstlaan en de Charles de Kerchovelaan. Dit hoekgebouw met twee achthoekige torentjes herbergde o.a. gymnastiekzalen, kleedkamers, munitiedepot en een kamer voor desinfectie en is opgetrokken uit ijzerhoudende natuursteen. Het groots en weerbaar voorkomen van de gebouwen was het opzet van de architect. Dit gebouwencomplex moest symbool staan voor de weerbaarheid van de Belgische strijdkrachten.
In 2013 heeft het provinciebestuur officieel zijn interesse getoond om de volledige Leopoldskazerne te verwerven, om alle provinciediensten naar daar te verhuizen en dus af te zien van de eerdere plannen om het Urbiscomplex aan de zuid te verbouwen. Zie deel 67. De totaalsom voor renovatie en aankoop wordt voor de provincie op 90 miljoen euro geraamd. Een gigantische investering dus, zeker nu de nieuwe Vlaamse regering besliste om de bevoegdheden van de provincie in te krimpen en verscheidene partijen pleiten voor het afschaffen van dit bestuursniveau.
Zie: http://www.gentcement.be/2014/01/open-oproep-oo-2701-gent-leopoldskazerne/
Prettige eindejaarsfeesten: http://www.citadellaan.be/2012_01_01_archive.html
© 2014 GENTBLOGT VZW