Gentblogt

Martens is hot!

vrijdag 7 april 2006 15u24 | Wim en PJ | 10 reacties
Trefwoorden: monoloog, NTGent, theater, Wilfried-Martens.

Vergeet de Parelvissers! Vergeet Witse en de digitale nieuwskanalen waar je het parlementaire vragenuurtje live kunt volgen, koopt u meteen een ticket voor Martens! Niet de schoenen, maar de politicus! Martens is hot. Zo hot dat we al twee verslagen binnenkregen. Wim Backx en Pieter Jan Wynant voeren het hoge woord.

Mijn naam is Martens. Wilfried Martens. Die naam is een begrip. Maar wie is die man? Twaalf jaar lang heeft hij over dit landje geregeerd. Maar wie is die man? Negen regeringen heeft hij geleid. Maar wie is die man? Een niet te beantwoorden vraag, lijkt mij.

Wij kennen hem. Iedereen kent hem. Hij staat in ons geheugen gegrift. Hij heeft zijn stempel gedrukt op de Belgische politiek. Wij denken terug aan de volmachten. Aan het ‘einde van de tunnel’, dat nooit in zicht kwam. Wij denken aan de abortuskwestie en de onmogelijkheid van de koning om te regeren. Aan het plaatsen van de kernraketten, ondanks het massale protest.
Wij denken aan de Bistel-affaire. Aan de staatsschulden. Wij denken aan de staatshervorming. Aan het herstelbeleid. Wij denken aan de staalperikelen. Aan de kwestie Voeren. Wij denken aan Leo Tindemans. Aan het Egmontpact. Maar nooit denken wij aan Wilfried Martens als mens. Alsof de mens Martens niet bestaat. Hij lijkt als het ware ontmenselijkt.
Verworden tot politicus. Niets meer, niets minder. Enkel en alleen een politicus is hij.

Martens is een kind van zijn tijd. Het resultaat van de toen heersende tijdsgeest. In die tijdsgeest werd de politicus geacht een zekere afstand te bewaren. De politicus moest boven het volk staan. Hij diende verheven te zijn boven het volk. Begrijpelijk spreken stond gelijk met liegen. De term ‘populist’ bestond in die dagen niet. Moeilijke thema’s vereisten een
moeilijke taal. Moeilijke thema’s vroegen moeilijke oplossingen. Het naar de mond praten of simplifiëren was volledig uit den boze.
Die visie op het politieke bedrijf heeft het raadsel ‘Martens’ gemaakt. Die visie heeft ervoor gezorgd dat het ons zo makkelijk viel Martens als schuldige aan te wijzen. Schuldig aan alles wat misliep en –loopt in ons landje. Hij wordt geslachtofferd zonder gehoord te worden. Hij wordt veroordeeld zonder proces. Hij alleen wordt geslachtofferd op het politieke schavot voor een wanbeleid. Voor de torenhoge staatsschulden. Voor de eerste zwarte zondag.

Gisteren heb ik Martens anders gezien. In het toneelstuk ‘Martens’. Een voorstelling van Bart Meuleman en Koen De Sutter. In een interview met De Standaard vertelde Bart Meuleman dat hij met deze tekst een zeker eerherstel nastreefde. Onmogelijk, dacht ik. Dit zou nooit lukken. Maar het werkt wonderwel.

In een lange monoloog leidt acteur Koen De Sutter ons door bijna veertig jaar politieke geschiedenis. Koen De Sutter is niet Wilfried Martens. Hij speelt Wilfried Martens niet. Slechts heel even doet hij dat typische stemmetje na. Hij is eerder een waarnemer. Een bevoorrecht getuige. Iemand, die tijdens de carrière van Wilfried Martens meekijkt over zijn schouders. Die waarnemer neemt ons mee naar de partijsecretariaten, naar de kastelen (Egmont, Stuyvenberg, …), naar de kleine kamertjes, naar de kamercommissies.
Hij vertelt over de drijfveren van de man, over de idealen, over die ene grote droom. Die ene grote droom, waarvoor hij andere idealen opoffert. Die ene droom, waardoor hij in botsing komt met die andere grote man. Hij toont ons een man, die aarzelt. Die twijfelt maar dan toch steeds weer aanvaardt (jongerenvoorzitter, nationaal voorzitter, eerste minister). Vanuit zijn immense plichtsbesef, zijn zin voor verantwoordelijkheid. Dat plichtsbesef is misschien het resultaat van zijn katholieke opvoeding. Want reeds vroeg voelde hij zich ‘uitverkoren’ tot grote taken. Reeds in zijn jeugd wilde hij steeds de eerste zijn.

Hij toont ons een getormenteerd man. Want hij heeft geleden. Hij vertelt ons over het ongeval van zijn zoon in Marbella. Hij vertelt van de huwelijksperikelen en de weerslag daarvan op zijn laatste regeerperiode. In die laatste periode lijkt hij afwezig, lijkt hij niet vooruit te willen. Alsof hij geblokkeerd is. Maar hij kan niet weigeren, hij moet aanvaarden. Hij moet. De waarnemer oordeelt en veroordeelt. Hij wordt woedend als Martens steeds weer als enige wordt aangeduid als verantwoordelijke voor alles wat misloopt. Hij wijst andere schuldigen aan: Marc Eyskens, het Waalse syndicaat, de voltallige regeringsploeg, waarvan Martens aan het hoofd stond, …

De tekst van Meuleman is prachtig. Met een enorm mooi begin. Over de politiek en de politicus. Hierin herkennen wij de dichter Meuleman. Een begeesterende intro. Om dan van start te gaan. Een analyse, een ontleding.
De tekst werd geschreven na gesprekken met de hoofdrolspelers. Met Wilfried Martens zelf. Met Leo Tindemans. Met Karel Van Miert. Dat blijkt. Dat voel je. Het is politieke geschiedschrijving, gebracht op de planken.
De tekst slaat, zalft, vloekt. Het is een wervelwind. Data worden aangehaald, grote gebeurtenissen worden verteld. Op een drafje. Op een strak tempo. Maar nooit raak je de draad kwijt. Nooit slaat de verveling toe. Ongetwijfeld het resultaat van een knap geschreven tekst en een puike acteerprestatie. Want Koen De Sutter overtuigt. Hij neemt ons mee. Twee
uur lang om ons aan het eind achter te laten. Met een ander beeld. Met enig begrip. Hij laat ons achter met een menselijk beeld van Martens. Bart Meuleman is geslaagd in zijn opdracht. Wilfried Martens krijgt eerherstel. Nu nog een standbeeld. Of kunnen wij dit stuk beschouwen als zijn standbeeld?

Het stuk eindigt geweldig. Een slapende Wilfried Martens wordt wakker op zijn bureau. Kijkt nog slaperig naar het uurwerk om vast te stellen dat het bijzonder laat is. ‘Ik moet naar huis bellen’, denkt hij. Hij glimlacht. Eindelijk heeft hij een thuis. Eindelijk heeft hij een plaats buiten de politiek. Een warm nest. Wilfried Martens is mens geworden.

auteur: Wim Backx

Gisteren nog een vraag, vandaag een uitgesproken mening. Wilfried Martens is hot. Niet de persoon zelf , en al zeker niet hot in de seksueel getinte zin van het woord, maar wel omdat het als een paal boven water staat dat hij de komende maanden niet uit de media zal weg te denken zijn. Net herverkozen als de politieke premier van de Europese Christen Democraten, en met zijn memoires die later op de maand aan het grote publiek worden voorgesteld ontbreekt het hem niet aan aandacht, meestal beschreven in lovende kritieken. Maar het summum der lofbetuigingen krijgt hij uit een heel onverwachte hoek. Theater Antigoon en NT Gent. Officieel brengen zij pas vanaf morgen het stuk “Martens” in première. Maar dankzij De Standaard leest u hier en hier alleen nu al een verslag, want ja…ik zag het stuk gisteren.

Een monoloog over grote Europse leiders, het is niet voor iedereen weggelegd. Maar de Europese Christen Democraten mogen niet klagen. Helmut Kohl werd al geëerd en Silvio Berlusconi voert elke dag wel een monoloog over zichzelf op. Maar nu valt ook onze Wilfried Martens die eer te beurt.

Het decor waarin het stuk zich afspeelt is simpel. Een tafel met één stoel waarop acteur Bart Meuleman zit. Voor hem een asbak, een kan water, een microfoon. Achter hem, 11 vlaggestokken met witte vlaggen, ondersteboven. Een simpel decor, zonder franjes, maar o zo functioneel, zo is ook Wilfried Martens.

Het stuk gaat over het leven van Wilfried Martens. Maar wie naar het stuk komt in de hoop een feel-good toneelstuk voorgeschoteld te krijgen met taferelen van een in zwembroek badende Martens aan de Azoren, die komt bedrogen uit. Wilfried Martens IS politiek. Wilfried Martens IS een leidersfiguur die zijn hele leven ten dienste stelt om enkel het hoogst haalbare te halen, de eerste plaats , en niets minder.
Hij is inderdaad dat kleine molletje dat zich als een echte werker omhooggraaft in de duistere gangen van de politiek, om , eens hij aan de oppervlakte is gekomen, genadeloos te worden opgepeuzeld in de vlucht van op macht belustte havikken, roofvogels,

Voor velen is Wilfried Martens gewoon geschiedenis. De man die negen regeringen leidde –waaronder de kortste regering die ons land ooit kende- is voor velen gewoon een gezicht dat her en der nog eens opdraaft een of ander duidingsmagazine en voor de rest veilig zit weggeborgen op zijn troon in de godverlaten instelling die men het Europees parlement noemt. Voor hen is Martens een naam, geen mythe of geen God, maar ook geen martelaar.
Eigenlijk is Martens voor niemand een God, en is hij enkel voor zichzelf misschien een martelaar. De 12 jaar die hij in het totaal premier van ons land is geweest , is hij de meest verguisde geweest. Het klimaat maakte het onmogelijk om tegelijk als een goede huisvader en een populaire pion van het volk te regeren. De staalindustrie smolt weg en de toekomst van de steenkool-industrie zag haast even zwart als de kompels die er elke dag hun brood kwamen verdienen. Er was werkloosheid, torenhoog, inflatie, onzekerheid en crisis in elke sector. Bovendien stond Europa in brand , en het zogenaamde voetvolk was geen makke kudde die blindelings een leider volgde. Het volk was mondig, kwam op straat , begreep de politiek en wou er inmenging in.
Martens kon niet populair zijn. Politiek was toen een andere wereld. Politiek werd gedaan door politici, in politieke lokalen , parlementen, koningshuizen, in afgehuurde kastelen, in godverlaten kelders in het grootste geheim. Politiek moest gaan over werkloosheid , crisisbestrijding , wetten enz. En het volk keek over de schouder mee en tikte op de vingers als het fout was.
Nu is politiek haast een synoniem voor showbizz. De media van nu maken de premier van morgen. Gouden Schoen, De Laatste Show, met een camera in het zog de Mont Ventoux oprijden., bijeenkomsten in stadsparken, televisiestudio’s , marktpleinen enz …. Politici hebben het nu niet moeilijk. Zij moeten niet in het geheim vergaderen, zij moeten lachen naar de camera en sympathiek overkomen en dan is hun toekomst verzekerd . En bovenal, het volk is verleerd wat mondigheid is. Vlaamse Leeuwen brullen niet meer en Waalse Hanen kraaien amper. Het unitaire trompetgeschal klinkt vals en zwak.

De politiek van nu en de Martens van toen kunnen geen grotere tegenpolen zijn . Maar laat het duidelijk zijn dat de politiek van nu net een leider als de Martens van toen nodig heeft.
Indien Wilfried Martens van toen nu zou regeren, dan zal men ontzag voor hem moeten hebben. Dat heeft hij grotendeels zelf afgedwongen. Hij zou een overlever zijn van de echte politiek die moeiteloos stand zal kunnen houden in het huidige politieke (plopsa-)landschap.
Hij, op volle kracht, meester tacticus maar afgrijselijk reder, zou triomferen, en de poltieke tegenstanders van nu zijn te zwak om hem een dolk in de rug te steken.

Hoe langer je naar het stuk luistert, hoe groter het ontzag wordt. Ook al is Martens zelf geen doetje geweest. Maar het stuk komt aan omdat men de mens Wilfried Martens ontdekt. Het is alsof men de mooie ijskoude buitenkant van een sarcofaag openmaakt om te ontdekken welk groot man zich daarin heeft verscholen.
Intriges over het Egmontpact en de Stuyvenbergh-kwestie, het langzame proces van federalisering en de lichte breuken in het unitaire Belgie zonder ooit echt te barsten , met alsd drijvende kracht de politicus Wilfried Martens. Ontzag, respect en dan …bam…Martens als mens. “Mijn zoon is verongelukt in Marbella”, “ Ik ben gevallen voor een mooie jonge dame” , “ Mijn kinderen spuien kritiek over mij en boren mij de grond in “ “ Mensen verwijten mij dat ik gescheiden ben “. DAAR is de mens Wilfried Martens waarvan sommigen dachten dat die nooit bestaan heeft. DAT is de Wilfried Martens die de mensen recht in het hart raakt.

Het stuk is sterk, heel sterk, en de manier waarop Meuleman het vertelt boeit van begin tot einde. En ondanks je niet het gevoel hebt dat het stuk naar een climax toegroeit raakt het einde je met verpletterende kracht. Het raakt en het komt aan en het laat je niet ongemoeid.
Martens zelf zal het stuk pas later zien. Ik zou een vlieg willen zijn om te zien hoe hij, als protagonist van dit stuk, omgaat met het spervuur aan emoties dat op hem zal worden afgevuurd. Hoe hij reageert wanneer hij als het ware gedurende twee uur een spiegel voorgehouden wordt waarin hij geen vat heeft op zijn spiegelbeeld en toch met zichzelf wordt geconfronteerd.

Martens X , het is zijn kortste regeerperiode ooit, amper de duur van een monoloog in een theaterzaal in Gent, maar misschien wel de beste die hij ooit geleid heeft met een volk waar hij boven stond en dat naar hem opkeek en hem plaatste waar hij altijd al heeft moeten staan en wat hem eigenlijk maar een keer op laffe wijze is ontzegd …de eerste plaats.

auteur: Pieter Jan Wynant

Speeldata: NTG GENT
vanaf zaterdag 8 april 2006

© 2006 GENTBLOGT VZW