RSSEedje Anseele; op- en neergang van een Gentse mythe
Zodra je de geschiedenis van Gent induikt stoot je op de socialistische partij, en dus ook op Anseele. De man rond wie het allemaal begon. Voor wie het zich allemaal niet meer zo goed herinnert zetten we het hier even beknopt op een rijtje.
De martelaar van het socialisme, de nieuwe Artevelde, le virtuose de la brutalité,… zoveel omschrijvingen voor één en dezelfde man. We hebben het natuurlijk over niemand minder dan Edward Anseele. Eedje zoals ze zeggen in Gent.
We kennen allemaal de situatie van de arbeidersgezinnen uit de 19de eeuw. Gelukkig voor ons enkel uit de schoolboekjes, maar dat het geen pretje moet geweest zijn is wel duidelijk. Edward Anseele leefde in die tijd en trachtte de arbeiders te bevrijden van het juk van de industriëlen. Er bestond wel al een arbeidersbeweging en er waren ook al wat experimenten met een coöperatief systeem, waarbij koopwaren werden aangekocht in het groot en verkocht aan lagere prijzen onder de leden. Het systeem was niet uniek voor Gent, hier en daar in het toenmalige Europa werden deze tegenhangers van de vrije markt opgezet. In Gent had de liberaal François Laurent dat ook al geprobeerd echter zonder veel succes.
Edward Anseele was een actief lid van de socialistische arbeidersbeweging, en onder zijn impuls kwam die in 1880 met een coöperatieve bakkerij op de proppen. En die had een ongezien succes. Het vormde het begin van een socialistisch industrieel imperium, want er kwam al snel een warenhuis bij en een serie apotheken. En dat niet alleen, de leden konden ook beschikken over een vakbond, een mutualiteit, een turnclub, een toneelvereniging, een bibliotheek,…
Dat alles onder de naam Vooruit.
De leden moesten hun brood een week op voorhand betalen en zo kon Vooruit een enorm kapitaal beheren. De winst ging terug naar de arbeiders onder de vorm van aankoopbonnen voor hun eigen winkels, maar het systeem was zo succesvol dat steeds meer mensen zich aansloten. Ze pakten het dan ook goed aan en bouwden voor de arbeiders heel wat prachtige gebouwen; de zogenaamde rode burchten. Ons Huis, de Vooruit, de Bank van de Arbeid, Het Licht ofwel de Backstage en de apotheek op het Sint-Pietersplein zijn maar enkele voorbeelden. (Lees ook de sociale haan en over de rondleiding in de Vooruit)
Anseele en Edmond Van Beveren zetten ook samen hun schouders onder de eis voor het algemeen stemrecht. Iets wat ze niet zonder slag of stoot zouden krijgen, getuige de bloedige stakingen van 1886…
Bij één van die eerste stakingen had het leger het vuur geopend op stakende arbeiders. Anseele stelde de koning verantwoordelijk en noemde hem volksmoordenaar nummer één. Zes maanden gevangenis was het gevolg.
Maar net dat maakte van hem een echte Gentse mythe, hij werd de martelaar van het socialisme. En zes maanden gevangenis waren niet voldoende om de man te doen zwijgen. Nog steeds nam hij geen blad voor zijn mond en hij liet geen gelegenheid voorbij gaan om de Gentse textielbaronnen uit te schelden voor dieven en geboefte. Onnodig te vermelden dat zijn populariteit bij de arbeidersbevolking zowat het niveau van Clouseau in de jaren 90 bereikte. Zijn redevoeringen in het Gentse dialect gaven hem nog extra charisma.
Een politieke loopbaan lag dan ook in het verschiet en na een aantal jaren in de stedelijke politiek werd Anseele het eerste socialistische kamerlid in het parlement. Tijdens de eerste wereldoorlog wou de Duitse bezetter hem president van België maken, maar dat weigerde hij. Na de oorlog werd hij eerst waarnemend burgemeester van Gent, en nam daarna enkele ministerambten op (minister van openbare werken en minister van Spoorwegen en PTT). Later kreeg hij ook de titel van minister van staat.
Anseele stierf in 1938 nadat hij, door de crisis in de jaren 30, een groot deel van zijn levenswerk ten onder had zien gaan.
Zo’n Gentenaar verdient een standbeeld en hij kreeg er ook één. Al heeft de tweede wereldoorlog wel voor vertraging gezorgd, maar sinds 1948 staat een indrukwekkend beeld van vijf meter aan ‘t Zuid. Het stelt Anseele voor, die als een boegbeeld van een schip het volk beschermt en hen de weg wijst naar de toekomst. De onthulling ervan ging gepaard met allerlei plechtigheden, een grootste optocht en veel regen… Typisch Belgisch dus.
Terug naar vandaag, het symbool van het socialisme is er niet meer. Een Gents symbool, een reden te meer om hem nog eens te eren. En dat doet AMSAB. Naar aanleiding van de 150ste verjaardag van de geboorte van Anseele organiseren ze een tentoonstelling over zijn leven. Je kan deze nog tot 29 december in de Bank van de Arbeid gaan bekijken.
Bank van de Arbeid, Volderstraat 1
Openingsuren: van 10 tot 18 uur
Sluitingsdagen: zondag en maandag
Info: 09/224.00.79
https://www.amsab.be/anseele/
Foto’s: Amsab-Instituut voor Sociale Geschiedenis
© 2006 GENTBLOGT VZW
Een benadering van Anseele als politicus (vooral) en als mens. Toen het volk nog hun “leiders” vereerde. Deze tentoonstelling komt gepast want Eedje dreigde in de vergetelheid te geraken. Hij heeft veel positiefs verwezenlijkt al hadden zijn tegenstanders misschien wel gelijk als ze hem als een dictator bestempelden. Maar was dat niet het geval voor de meeste politici in die dagen? Gelukkig zijn de tijden veranderd.
Prachtige foto’s! Wijs stuk!
Het juk van de industriëlen?
@Jan Hyoens: je hebt hierop nog niet gereageerd!
De historische betekenis van Anseele mag – of je nu voor of tegen hem bent – niet vergeten worden. Hij heeft een grote invloed gehad op het economisch denken van ons land.
via u hoop ik Raoul Breusegem terug te vinden Рalle legervrienden zijn naar hem op zoek Рhij baatte vroeger een krantenwinkel uit in de K. Boudewijnstraat 123 Рzijn tel nr 09.222 36 40 of zijn email raoul.breusegem@skynet.be functionneren niet meer. Van de leverancier van kranten vernam ik dat hij de winkel overgegeven had. We zoeken op Рmocht je kunnen helpen РHeeft vroeger meegewerkt aan een film over Anseele. mvg Andr̩ Van Hecke 0470 59 04 07