Gentblogt

‘Project Oude Dokken’ schiet uit de startblokken

donderdag 11 juni 2009 8u03 | Ivan Deboom | 12 reacties
Trefwoorden: Oude Dokken.

Waar je de Gentse haven — sorry, Port of Ghent — al een beetje kan ruiken en voelen, daar situeren zich de Oude Dokken, ten zuiden van de Vliegtuiglaan, ruwweg de strook tussen Dampoort en Muide. In die volgorde: Achterdok, Handelsdok, Houtdok (en Tolhuisdok). Deze week stelde Stad Gent haar Project Oude Dokken voor. Daar schreven we eerder al uitgebreid over. Gent is een stad aan ‘t water maar zal dat in de toekomst nog veel meer zijn, zoveel is duidelijk.

De volgende 15 jaar wil het Gentse stadsbestuur, samen met het Stadsontwikkelingsbedrijf AG SOB de omgeving van de drie oudste dokken van Gent (Achterdok, Handelsdok en Houtdok) ombouwen tot een volledig nieuw stadsdeel aan het water. Binnen deze nieuwe wijk ligt de nadruk op wonen. Momenteel zijn er 1.200 extra wooneenheden gepland. Daarnaast voorziet de stad kantoren, detailhandel, recreatie en publieke dienstverlening. Om deze plannen te kunnen realiseren, moet voor het gebied rond de Oude Dokken een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) worden opgemaakt. Daarin wordt de huidige, hoofdzakelijk industriële, bestemming van het gebied omgevormd tot woonzone. Dit RUP bevindt zich vandaag in de fase van het voorontwerp. Als alles volgens planning verloopt, ligt het definitieve RUP eind 2010 op tafel. Daarna kunnen de ontwikkelingen op het terrein van start gaan.

Gedetailleerde uitleg over de plannen vindt u op deze pagina van Stad Gent. Of klik hier om te bladeren door de persvoorstelling.

De planzone Oude Dokken ligt dus ten oosten van het stadscentrum. Het plangebied reikt vanaf de Dampoort tot aan de spoorlijn Gent-Eeklo (aan de Weba). In het westen wordt het plangebied begrensd door de kleine stadsring langs Dok Noord en Dok Zuid, en in het oosten door de Koopvaardijlaan (naast Afrikalaan). Het totale plangebied is ongeveer 414.000 m² (41,4 hectare) groot. De oppervlakte van het water bedraagt ongeveer 13,6 ha.

Wat voorafging

Tegen het einde van de 20e eeuw werden havenschepen groter en was er te weinig plaats voor uitbreiding. Het Havenbedrijf besliste dan om zich uit het oude havengebied terug te trekken. De watergebonden activiteiten verplaatsten zich naar de nieuwe haven, meer in het noorden, en werden vervangen door andere en zeer diverse economische activiteiten. Dat gebeurde op een weinig gestructureerde manier. Het gebied heeft nu al jaren een oud-industrieel uitzicht en ziet er slordig en verwaarloosd uit.

Zoals altijd bood verandering ook hier nieuwe kansen. Toen het Ruimtelijk Structuurplan Gent (RSG) in 2003 werd goedgekeurd, was al duidelijk dat de woonbehoefte in Gent zeer ernstig zou worden. Een inhaalbeweging drong zich op en de oude haven leek het perfecte gebied om als woongebied te worden ingekleurd: een groot stuk ongebruikte grond, in de nabijheid van water (wat mensen altijd aantrekt, om te wonen, om te werken, om zich te ontspannen…) en bovendien op wandelafstand van het oude historische stadscentrum. Mede dankzij het nabij gelegen treinstation Gent-Dampoort is het gebied dan ook nog eens vlot bereikbaar met het openbaar vervoer.

Onder meer volgende keuzes in het RSG waren zeer belangrijk voor de verdere ontwikkeling van dit gebied:

• De stationsomgeving van Dampoort wordt ontwikkeld tot een tweede draaischijf van openbaar vervoer en tot een gemengde omgeving voor grootschalige stedelijke cultuur en recreatie, handel, wonen en publiekstrekkende kantoren.
• De rechteroever van het Handelsdok en het gebied Dok Zuid en Dampoort worden aangeduid als gebieden met potenties voor de bouw van bijkomende woningen buiten het woongebied.
• Het Handelsdok vormt een belangrijke mogelijke aanlegplaats voor woonboten.
• De natuur wordt opgenomen als element van vergroening, structurering en verhoging van de aantrekkelijkheid van het wonen, werken en recreëren.
• De R40 fungeert als een stedelijke ringboulevard. In het oosten wordt de R40 verlegd langs de spoorberm – Dampoort – Afrikalaan – Handelsdokbrug.
• Aan de stationsomgeving is hoogbouw mogelijk. Ook in de omgeving van het Houtdok kan een baken geplaatst worden.
• De waterstructuur als structurerend element in de kernstad wordt opnieuw ten volle beleefbaar gemaakt.

Omdat de directe stap van het RSG (structuurplan) naar een RUP (uitvoeringsplan) te groot was, werd ervoor gekozen voor dit gebied een stadsontwerp te maken, een masterplan waarin een conceptuele visie op de Oude Dokken werd uitgewerkt. In 2004 schreef het AG SOB daarvoor een stedenbouwkundige wedstrijd uit. De wedstrijd werd gewonnen door het Rotterdamse architectenbureau Office for Metropolitan Architecture (OMA).

In plaats van, zoals in veel plaatsen, te opteren voor een ontwikkeling langs het water, koos OMA ervoor de ontwikkeling dwars op het water te oriënteren en tegelijk voor voldoende afwisseling van functies te zorgen. In het stadsontwerp staat het water centraal. Dwars daarop worden woningen gebouwd, worden parken aangelegd en zijn fiets- en voetgangersbruggen over het water voorzien. Het patroon van open en bebouwde zones komt aan beide kanten van het water terug, wat voor een sterke ruimtelijke samenhang tussen de oevers zorgt. Het water is niet langer een fysieke grens, maar een bindmiddel.

Op dit moment is het gebied rond de Oude Dokken vooral bestemd als industriegebied, als gebied voor ambachtelijke bedrijven en kmo’s, en als gebied voor kantoren. Om het gebied tot een gemengde woon-werkomgeving te kunnen omvormen, is een ruimtelijk uitvoeringsplan nodig. Dit plan bevindt zich vandaag in de fase van het voorontwerp.

Principes van het voorontwerp

• Aansluiten op het bestaande stadsweefsel.
  De verschillende assen die over de dokken worden getrokken, zorgen ervoor dat de binnenstad letterlijk naar het oosten toe uitbreidt, tegelijk wordt het gebied van de Oude Dokken onderdeel van de binnenstad.
• Wonen gericht op water en publiek groen.
  Het patroon waarbij open en bebouwde zones elkaar afwisselen, steekt het water over. Daardoor ontstaat er een ruimtelijke samenhang tussen beide oevers. Het water vormt niet langer een grens, maar komt centraal te liggen.
• Voorzieningen aan de koppen en centraal in het gebied.
  Andere functies dan wonen worden vooral aan de koppen en centraal in het gebied gepland. Door de aanwezigheid van het Dampoortstation is de zuidkant interessant voor kantoren en detailhandel. De noordkant biedt vooral recreatieve mogelijkheden. Centraal worden publieke voorzieningen, zoals een school, een sporthal en een bibliotheek, gepland.
• Wonen op het water en recreatie.
  De Oude Dokken zijn uitermate geschikt voor woonboten (aan het Handelsdok) en als jachthaven (aan het Houtdok). Door de grote breedte van het dok kunnen woonboten perfect dwars op de kade van het Handelsdok aanleggen.
• Publiek groen dwars op de kades en kaaivlakken parallel naast de kades als recreatieve structuur.
  Aan de rand van de dokken liggen verharde kaaivlakken. Na heraanleg vormen zij, in combinatie met het groen langs het water, voor een recreatieve as.
• Nieuwe fysieke koppelingen over het water.
  De link met de historische binnenstad is essentieel voor de Oude Dokken. Daarom moeten voor voetgangers en fietsers zo kort mogelijke verbindingen worden gecreëerd. Fiets- en voetgangersbruggen die aansluiten op bestaande assen, zullen daarvoor zorgen. Om het nieuwe stadsdeel vlot bij de kernstad te laten aansluiten, is de verlegging van de stadsring R40 van Dok Zuid naar de Afrikalaan en Koopvaardijlaan van het grootste belang.
• Landmarks en hoogte-accenten.
  Landmarks aan de Dampoort en het Houtdok zullen dienen als poorten tot het gebied Oude Dokken.
• Aansluiting op de hoofdinfrastructuren en het openbaar vervoer.
  Door de aanwezigheid van fysieke barrières zoals de Dampoort en het rangeerstation is het gebied vandaag een soort eiland. In de toekomst zal de ontsluiting gebeuren via de Dampoort, via de overgang Afrikalaan-Vliegtuiglaan en via de nog te bouwen Handelsdokbrug. Door de nabijheid van het Dampoortstation is het gebied zeer goed met het openbaar vervoer bereikbaar. Een toekomstige tramlijn langs Dok Noord zal dat nog verbeteren.

Zoals je kan zien op bovenstaand grafisch plan, bestaat het ontwerp uit verschillende zones.

• Zone voor stedelijk wonen (Z1, a tot en met t)
  Het programma voor deze zone bestaat vooral uit wonen. Alleen op het Houtdok, in het noorden, en aan de Dampoort, in het zuiden, wordt een belangrijk aandeel aan andere functies toegelaten. Deze functies zijn perfect verenigbaar met wonen. Aan het Houtdok situeren de andere functies zich vooral aan de zuid- en de oostzijde van het bouwblok. Omdat dit bouwblok vrij omvangrijk is, wordt het nog verder opgedeeld door de aanleg van openbaar domein. Ondergrondse parkeervoorzieningen vangen de parkeerbehoeften van de aanpalende blokken op. Aan de Dampoort komen vooral kantoren, diensten, kleinhandel en gemeenschapsvoorzieningen. Al deze functies zijn sterk gericht op het openbaar vervoer. Centraal in het gebied, aan de oostelijke zijde van het Handelsdok, komen gemeenschapsvoorzieningen op buurtniveau (school, sporthal, bibliotheek). Naast de landmarks aan het Houtdok (tot 80 m) en de Dampoort (tot 65 m) zijn in deze zones hoogte-accenten voorzien die variëren van 25 tot 45 meter. Deze accenten zijn schematisch op de kaart aangeduid. Dit zijn nog geen exacte plaatsaanduidingen, het toont alleen aan dat er in die zone een hoogte-accent komt.
• Zone voor publiek groen.
  Bouwzones wisselen af met publieke groenzones. Voor elk van deze zones wordt een specifiek concept ontwikkeld. Typische elementen die verwijzen naar het industriële verleden van de site worden behouden en in het groen geïntegreerd. Waar het groen raakt aan het water kunnen verlagingen, hellende vlakken of trappen worden voorzien.
• Zone voor privaat groen.
  De groenzone bij de elektriciteitscentrale blijft privaat. Ze sluit landschappelijk bij het strokenconcept aan.
• Zone voor water.
  Over de dokken komen drie fiets- en voetgangersbruggen. Deze liggen in het verlengde van de bestaande assen, in het verlengde van de Doornzelestraat, de Kraankindersstraat en de Metselaarstraat. Heel wat groenzones liggen in elkaars verlengde langs beide oevers. Om deze over het water heen met elkaar te kunnen verbinden, blijft de mogelijkheid open om op het water groene constructies, zoals drijvende eilanden, te realiseren. Het Houtdok wordt uitgebouwd als jachthaven voor pleziervaartuigen. Aan de oostelijke oever van het Handelsdok wordt een zone voorzien voor woonboten. Die kunnen enkel dwars op de kade aanmeren, in het verlengde van de bouwzones, en dus niet aan de publieke groenzones. Aan de oostelijke zijde van het Achterdok kunnen woonboten langs de kade aanmeren. De kaai aan de elektriciteitscentrale blijft voorbehouden voor bevoorradingsschepen voor de SPE-centrale.
• Zone voor wegen.
  De bestaande wegen blijven grotendeels behouden. Enkele wegen aan het Houtdok worden vervangen door publiek groen.
• Zone voor kaaien.
  De zone voor de kaaien is het openbaar domein tussen het water en de bouwstroken. Ze is in hoofdzaak bedoeld als recreatieve ruimte voor fietsers en voetgangers. Waardevolle kaaimuren, zoals aan het Houtdok, worden behouden.

Gevolgen van het milieu-effectenrapport (PlanMER) op het RUP

In de loop van 2007 en 2008 werd een milieu-effectenrapport opgemaakt. Dat PlanMER werd definitief goedgekeurd in januari 2009. Uit dat rapport vloeiden enkele belangrijke maatregelen voort die in het voorontwerp RUP werden opgenomen.

• Het behoud van waardevolle bomenrijen langs Dok Noord en muurvegataties aan het Houtdok en het niet verstoren van de bodem en de zaadbank.
• Het behoud van en zorg voor waardevolle gebouwen (De Centrale, Handelsdokcentrum) en infrastructuren (zoals kaaien en kranen) en het waarborgen van de relatie tussen water en omgeving door het vermijden van gesloten bouwwanden.
• Het afstemmen van de parkeernormen op de aanwezigheid van een openbaar vervoer-knooppunt.
• Alle gevels moeten worden voorzien van degelijke geluidsisolatie.
• Een bijkomende detailstudie over de SPE-centrale is nodig in functie van de woonkwaliteit. Bouwzones langs de Koopvaardijlaan mogen geen aaneengesloten geheel vormen.

En nu? Wat is de timing?

Op dinsdag 9 juni 2009 vond in de stedelijke basisschool ‘De Sassepoort’ (Bevelandstraat 22, 9000 Gent) een infovergadering over dit voorontwerp RUP plaats. Tegelijk loopt de rondvraag waarbij bewoners hun opmerkingen en suggesties aan de Stad Gent kunnen overmaken. Deze rondvraag loopt van dinsdag 2 juni tot en met vrijdag 19 juni 2009. Na de zomer wordt het voorontwerp aangepast tot ontwerp RUP, waarna de voorlopige vaststelling door het college van burgemeester en schepenen en de gemeenteraad volgt. Eind 2009, begin 2010 volgt het openbaar onderzoek. Daarna wordt het ontwerp RUP omgezet in een definitief RUP. De bedoeling is dit klaar te hebben tegen ongeveer het najaar van 2010.

Fiets- en voetgangersbruggen

Van de drie geplande fiets- en voetgangersbruggen mogen de twee meest noordelijke zonder goedgekeurd RUP worden gebouwd. De bouw van de meest noordelijke brug, in het verlengde van de Doornzelestraat, wordt mee gefinancierd door de Europese Unie, in het kader van het Interreg IV A-project ‘Revitalisering Oude Industriehavens’ (ROI). Daardoor zal deze brug er zeker tegen midden 2011 liggen. Als alles volgens planning verloopt, gaat nog in 2009 de constructie van de brug in het atelier van start. In de loop van 2010 begint bovendien de renovatie van de kaaimuuren aan de oostelijke oever van het Handelsdok. Deze beide deelprojecten gebeuren in samenwerking met Waterwegen en Zeekanaal nv. Het zijn de eerste realisaties die op het terrein zichtbaar zullen zijn.

De bouw van de fiets- en voetgangersbruggen kan dus vroeg beginnen. De langste bruggen zijn 110 meter lang en gaan over het Handelsdok heen. De ene brug ligt in het verlengde van de Kraankinderstraat, de andere ter hoogte van Acec aan de Doornzelestraat. De kortste brug – het dichtst bij de Dampoort – is ongeveer 30 meter lang en ligt in het verlengde van de Metselaarsstraat, naast de elektriciteitscentrale. Het gaat om ontwerpen van het Parijse architectenbureau Feichtinger Architects. Het zijn opmerkelijke bruggen. In normale omstandigheden liggen ze vrij laag over het water. Maar om schepen door te laten kan het middelste deel met een vindingrijk hydraulisch systeem vier meter boven de waterspiegel worden opgetild. Dan verschijnt ook automatisch een trap.

Oh, en wat te denken van dit glazen huis onder die blauwe kraan aan Dok-Noord?

De plannen van ‘Project Oude Dokken’ kan je hier inkijken:

Loket Stedenbouw en Openbaar Domein Gent-Centrum
Administratief Centrum Stad Gent, Woodrow Wilsonplein 1, 4e verdieping, lokaal 403
Open van maandag tot en met vrijdag van 8 tot 13 uur, woensdag ook van 14 tot 18 uur.

Loket Stedenbouw en Openbaar Domein Sint-Amandsberg
Antwerpsesteenweg 376, 9040 Sint-Amandsberg
Open van maandag tot en met vrijdag van 8 tot 13 uur, woensdag ook van 14 tot 18 uur.

© 2009 GENTBLOGT VZW