RSSLangs de oevers van … de Coupure (deel 1)
Het voorbije weekend vonden de derde Coupurefeesten plaats, met zon (zaterdag dan toch), volk en ambiance. Helaas hadden wij reeds andere plannen en konden we er niet bij zijn.
De Coupure, dat is één van die stadsgezichten waarvan we denken dat ze er altijd waren én onveranderd gebleven zijn. Maar de Coupure is geen natuurlijke waterloop: ooit hebben mensen beslist dat het nodig was om ze aan te leggen, en hebben andere mensen het zware graafwerk verricht. We beseffen dat vaak niet echt meer als we er passeren en genieten van de statige bomenrijen.
Gelukkig waren er enkele Coupurebewoners die gebeten raakten door de geschiedenis van hun wijk. Rond initiatiefnemer prof. em. dr. Marcel Storme vormde zich gaandeweg een ploeg van vrijwilligers en deskundigen, die opzoekingen deden in diverse archieven, die naar bibliotheken trokken, die het internet afschuimden, die zo veel mogelijk informatie zochten over de Coupure en de straten errond.
Het resultaat ligt al geruime tijd in de boekhandel: een lijvige, rijk geïllustreerde publicatie over de ontstaansgeschiedenis en historiek van de Coupure, over de ontwikkeling van de wijk, over bewoners en passanten. Hoog tijd dus om er even bij stil te staan.
We keren terug naar het midden van de 18de eeuw. Gent was door het knooppunt van wegen en waterlopen een ideale handelsstad en droomde ervan dat zeeschepen rechtstreeks vanuit Oostende, via de Brugse Vaart, tot in het stadscentrum konden varen. Daarvoor moesten wel enkele niet onbelangrijke obstakels uit de weg worden geruimd: om te beginnen graafwerken in Brugge en de uitdieping van de Brugse Vaart. In Gent zelf moest er een verbinding tussen die Brugse Vaart en het stadscentrum komen, zodat de schepen via de Leie en de Ketelvest de Schelde konden bereiken.
Coupure betekent trouwens gewoon doorsteek of verbindingskanaal. Om diverse redenen, onder meer om zo weinig mogelijk gronden te moeten onteigenen, werd gekozen voor het huidige traject, dat toen vooral in een agrarische omgeving lag.
Het had heel wat voeten in de aarde vooraleer alles rond was, maar uiteindelijk zetten de Staten van Vlaanderen in september 1750 het licht op groen, volgde de aanbesteding in februari 1751 en startte men in de loop van dat jaar met de werken. Ondanks tegenslagen en gewijzigde plannen werd eind 1753 een grotendeels afgewerkte Coupure, inclusief de vijf bruggen, ingehuldigd (en niets nieuws onder de zon: de kosten van het project bleken het dubbele te bedragen van wat oorspronkelijk werd begroot).
De inhuldiging was voorzien op kerstavond 1753, moest door enkele tegenslagen uitgesteld worden, maar op 27 december kon dan toch met groot feestgedruis het eerste zeeschip de Coupure opvaren.
Doordat de Brugse Vaart toch onvoldoende uitgediept bleek te zijn, zouden er slechts gedurende het eerste jaar zeeschepen via de Coupure het Gentse centrum bereiken. Dat wil niet zeggen dat het project een fiasco was, integendeel, want dit verbindingskanaal werd wel degelijk druk gebruikt, ten nadele van de Lieve, en in de loop der jaren moesten bijvoorbeeld de bermen meermaals hersteld worden (door de toegebrachte schade bij het laden en lossen). Pas vanaf 1969, met de voltooiing van de Ringvaart, zou de Coupure scheepvaartvrij worden. Daarnaast was deze waterloop ook belangrijk als afwateringskanaal.
Vanaf 1785 werden langs beide zijden, in een dubbele rij, platanen en lindebomen aangeplant. Die lijnden twee paden af, een voor voetgangers en een voor paarden. Ook door het landelijke karakter van de omgeving werd dit een ideale plaats om te flaneren. Wie tussendoor even wou uitrusten en genieten van het uitzicht op onder meer akkers, weiden en windmolens, kon plaatsnemen op een van de 49 banken (aantal in 1820). En ook hier niets nieuws onder de zon: naarmate ze groter werden, rees er heel wat protest tegen de bomen, de bladeren, hun schaduw,.. door onder meer molenaars, linnenblekers en groentekwekers. Halfweg de 19de eeuw zal, door de almaar toenemende verstedelijking van de omgeving, de buitenste bomenrij sneuvelen.
De Coupure in Gent. Scheiding en verbinding (Marcel Storme e.a.), telt 323 p. en is rijkelijk geïllustreerd, het werd uitgegeven door Academia Press en kost € 37. Meer info vindt u hier.
(De illustraties bij het artikel (beide delen) zijn afkomstig uit de verzamelingen van Adrien Brysse, Dr. R. Heughebaert en Erik De Keukeleire)
© 2010 GENTBLOGT VZW
het is inderdaad een meer dan interssant boek, je blijft er in lezen, niet goedkoop maar beslist de moeite en het geld waard.