RSSRoma Basta!
De Gentse AVS-videojournalist Luk Dewulf heeft woensdag 22 december 2010 in de Brusselse KVS de eerste Interculturele Persprijs voor Journalistiek 2010 gewonnen in de categorie Audiovisuele Pers. Dewulf haalde het in zijn eentje van de grote mediajongens en -meisjes met een Panorama-reportage en ook nog van het Radio 1-programma Peeters en Pichal.
Het Minderhedenforum, de koepel van etnisch-culturele verenigingen in Vlaanderen en Brussel, organiseerde deze prijs in samenwerking met de Vlaamse Vereniging voor Journalisten (VVJ). Beide organisaties willen hiermee betere interculturele inspanningen bij journalisten stimuleren.
Gentenaar én BrugsePoorter Luk Dewulf wint de prijs voor Roma Basta!, een vijfdelige reeks van korte reportages over Roma in Gent en in Slowakije. De reeks werd in september 2010 uitgezonden tijdens het nieuwsbulletin van AVS, de Oost-Vlaamse regionale zender. Nadien was de reeks nog (steeds) te zien via de DeWereldMorgen.
Onze stad Gent zat de jongste tijd in het oog van een politieke en mediastorm over de Roma. Wie zich afvraagt wat de Roma uit het Slowaakse Kosice hier in hemelsnaam komen zoeken, moet beslist deze documentaire (nog) eens via het internet bekijken. Dit is écht een waardevolle en eerlijke bijdrage aan ‘het debat’.
In vijf korte portretten van vijf minuten geeft Luk Dewulf ons een beeld van de discriminatie en extreme armoede van de Roma in Slowakije (de Roma-wijk Lunik IX in Kosice).
Eta woont drie jaar in België. Ze heeft werk en zou het niet anders willen. Haar kinderen gaan naar school, en ze doen het allemaal uitstekend.
Irena is ook sinds drie jaar in België. Niet illegaal — ze komt uit Slowakije dat een EU-land is — maar ze heeft het een eind minder goed. Ze woont met haar dertien kinderen in een kraakpand in de Brugse Poort en zit in de miserie, maar het is hier toch nog beter dan waar ze vandaan komt: hier is het tenminste niet nodig om in de vuilbakken naar voedsel voor uw kinderen te zoeken .
Luk Dewulf spreekt met de mensen in Gent en trekt ook naar Slowakije. Daar kwam tussen 1998 en 2001 uit Košice een tweede grote migratiegolf van Roma naar Gent vandaan: ze worden er in een ghetto van afbrokkelende appartementsgebouwen gestoken, in een soort vicieuze cirkel van discriminatie-geen werk-geen geld.
Ze krijgen er bijvoorbeeld maar tweemaal twee uur per dag water. De burgemeester van Košice, toch de tweede grootste stad van Slowakije, steekt het erop dat de Roma zich weigeren aan te passen, dat ze zelf hun appartementen verwaarlozen, en weigeren hun rekeningen te betalen. En vandaar dat hun water afgesloten wordt.
De man ziet natuurlijk ook wel dat er problemen zijn: hij constateert dat ze eigenlijk verkeerd bezig zijn, dat ze allerlei maatregelen uitvaardigen en dan twee jaar later pas beseffen dat het niets uithaalt. En de bron van veel van de problemen is, volgens de Roma, dat ze sinds het einde van het communisme constitutioneel gediscrimineerd worden: “als ik blank was, zou ik wel een job vinden,” zegt ene Peter. Een milder iemand zou niet spreken van constitutionele zigeunerhaat, maar wel van een gebrek aan goede antidiscriminatiewet- en regelgeving en positieve antidiscriminatie- en antiracismemaatregelen vanwege de overheid.
Tom Balthazar, schepen van Wonen in Gent, wil duidelijk maken dat het niet zo is dat iedereen zomaar geld krijgt in Gent. Er zijn voorwaarden aan gekoppeld, en zeker wat de kinderen betreft: die moeten bijvoorbeeld echt wel regelmatig naar school gaan. En wat hem betreft, zou de overheid in de Landen Van Herkomst veel meer moeten (proberen te) doen aan bijvoorbeeld die discriminatie: hij zou er geen probleem van maken om allerlei Europese steun ook te koppelen aan kansen- en antidiscriminatiebeleid.
De Europese Unie probeert landen wel te begeleiden bij het geven van kansen: Dewulf bezoekt ook een gemeenschapscentrum in Slowakije dat nu betaald wordt door de EU, en dat geleidelijk overgenomen zou moeten worden door de lokale overheden. Helaas: de burgemeester van het dorp kan geen twee van de zes mensen van dat centrum betalen, en dus zullen voor de EU de regels niet meer in orde zijn, en dus dreigt de EU alle steun weg te halen.
De reportage werd uitgezonden in september. Voor zover ik weet, is het buurthuis op 1 oktober gesloten. Ik leerde er ondertussen ook dat er begot Roma zijn die na eeuwen in de Balkan leven enkel Romani spreken en pakweg geen Slowaaks, en dat die dus zelfs geen doktersbriefje kunnen lezen: er zitten in dat ene dorp nu dus misschien ook een hele resem Roma die in de administratieve problemen dreigen te raken.
Het zijn erge zaken.
Voor families als die van Eta ziet het er goed uit. Zij werden naar België geholpen door Freddy De Braeckeleir, die het op een bijzonder correcte manier doet. Hij liet de familie gespreid over tien jaar overkomen, zorgde ervoor dat ze om te beginnen een huis hadden om in te wonen, verplichtte ze allemaal Nederlands te leren, een job te hebben (er zijn elke dag duizenden jobs te vinden) en een eigen huis te zoeken. Dan komt het wél in orde, natuurlijk.
En dan is het echt wel heel goed wonen in Gent. Stefan en Denisa woonden in Gent, spraken Nederlands en zo, maar zijn toch naar Slowakije teruggekeerd. En daar zaten ze meteen weer in de problemen. Geen werk te vinden, geen uitkering te krijgen, en hopla: vijf maanden zwanger en als het goed gaat, eten ze drie keer per week. Het interview werd opgenomen in augustus, en in september zaten ze weer in Gent. Is dat te begrijpen? Natuurlijk is dat te begrijpen.
Een fijne reportage. Eén detail: er miste misschien een kritische noot. We zien alleen sympathieke mensen. Het was vollediger als we ook de slechteriken hadden gezien, de profiteurs, de koppelbazen, de mensen die het systeem uitmelken, de reden waarom ze in Košice blijkbaar liever hun vuilnis uit het venster gooien dan in de vuilbak, zelfs al is er twee keer per week een vuilnisophaling.
Een compleet genuanceerd betoog is natuurlijk niet mogelijk in vijf reportages van vijf minuten; het is in ieder geval goed dat Roma Basta! er is om het naast de bijna uniform negatieve portretten van de Roma in andere documentaires te plaatsen.
Gouden tip: eerst de reportage bekijken (25 minuten maar), daarna mag u voor ons part gerust uren voort debatteren.
AVS-reportage Roma Basta! september 2010 (via Vimeo)
1. Eta (zie ook hierboven)
2. Irena
3. Tussen afval
4. Kansen
5. Migratie
Roma Basta! via DeWereldMorgen oktober 2010 (met extra-toelichtingen door Luk Dewulf)
© 2010 GENTBLOGT VZW
Twee romas komen na een uurtje wandelen terug met een mand
vol eekhoorntjesbrood reactie; Gaan jullie dà t op eten?