Gentblogt

Henk Rijckaert: Karton

woensdag 22 oktober 2008 16u21 | Michel Vuijlsteke | 13 reacties
Trefwoorden: comedy, Henk-Rijckaert.

Henk Rijckaerts nieuwste voorstelling, Karton, ging op 10 en 11 oktober 2008 in première.

Hoe, op 10 en 11 oktober? We zijn meer dan een week later! Moest dat echt zo lang duren om er iets over te schrijven? Wel, in één woord: ja.

Er zijn gespecialiseerde restaurantrecensenten, er zijn theaterrecensenten. Verschillende muziekgenres — pakweg jazz, klassiek of techno — hebben elk hun gespecialiseerde recensenten. Er moet welhaast iets gelijkaardigs zijn in comedy, maar een recensie van zo’n optreden schrijven, dat is niet gemakkelijk, vind ik. En het wordt nog moeilijker als je de mensen kent. Nee, ik kan me daar niet echt over zetten, en dan loop ik op mijn toetsenbord over eieren, draai ik elk woord wel tien keer om, en herschrijf ik dat artikel een keer of vier.

Oh, en in echte “meester mijn hond heeft mijn huiswerk opgegeten”-stijl: voeg daar dan nog eens materiaalpech aan toe waardoor het interview dat we (op voorhand) deden, gereduceerd bleek tot anderhalf uur digitale dictafoonruis en kijk, dan duurt het zo lang.

Alla. Genoeg excuses. De feiten op een rij, dat is een vast onderdeel van een recensie, en dat blijft wel gemakkelijk. Zullen we daar maar mee beginnen?

Comedy is pas sinds kort Henk Rijckaerts enige broodwinning — tot vorig schooljaar combineerde hij het met lesgeven — maar hij is al een eeuwigheid een vaste waarde. Hij begon met cabaret, en daarna heeft hij zo’n drie jaar rondgezworven met een stand-up-routine gebundeld in Het vergrootglas.

In 2006 zette hij zijn stand-upmateriaal aan de kant en begon hij te schrijven aan Loebas. We waren er met Gentblogt bij van de try-outs tot de première in september 2006, en we zagen dat het zeer goed was.

Het was zeer goed, en het werd alleen maar beter: een comedy-voorstelling is geen 100% statisch gegeven, dat groeit. Het verschil tussen de première en de “dernière” in mei 2008 was behoorlijk groot. Natuurlijke progressie? Dat ook, maar vooral veel talent en hard werk. Oh, en Henks passage langs Cameretten — finaleplaats in de sterkste editie sinds jaren van het belangrijkste caberetfestival van het taalgebied — heeft er ongetwijfeld ook mee te maken.

Henk Rijckaert is op enkele jaren “geëvolueerd van stand-up comedian tot cabaretier”, schreven we toen.

Wat precies cabaret is en wat stand-up, is in Vlaanderen niet altijd duidelijk. Stand-up in de Verenigde Staten, daar is weinig discussie over: twee-drie man, elk een half uurtje, bam bam bam, spervuur van grappen, àf, volgende. Cabaret in Nederland is ook duidelijk: verhaal, liedje, verhaal, liedje, verhaal, klaar. (Andere experten beweren dat stand-up met een echte micro is, en dat het cabaret wordt van zodra je zo’n opgeplakt microfoontje gebruikt.)

Te onzent vallen we zo’n beetje tussen twee stoelen. We verwachten van een comedian dat hij een avondvullende voorstelling — zo’n anderhalf uur — brengt, ongeacht het genre. Dat is een béétje waanzin, als het klassieke “angelsaksische” stand-up is: je kan de aandacht van een publiek eigenlijk maar een dikke drie kwartier vasthouden. Dat is niet toevallig de lengte van een lesuur: na vijftig minuten zijn de mensen echt murw gelachen, en krijg je ze met de beste wil van de wereld niet meer verder.

Loebas ging meer in de richting van cabaret, maar Karton is opnieuw meer stand-up geworden. Waarom stand-up en geen cabaret? We vroegen het aan Henk, en hij vertelde ons dat hij bij Loebas de indruk had dat hij een verhaaltje stond te vertellen, ver van het publiek. En dat hij liever dichter bij het publiek staat en interageert. Niet dat het in Karton voortdurend over en weer gaat tussen Henk en publiek: het is vooral een totaal andere vibe.

Stand-up dus, waar je dan wel tegen die tijdsbeperking botst: een voorstelling als Karton duurt langer dan een lesuur. Zo komt het dat er op het allereerste gezicht weinig verschil in opbouw is tussen Loebas en Karton: allebei een stukje verhaal als ruggengraat, een spanningsboog links en rechts, en daartussen heel veel grappige stukken.
Maar het zijn dus wel degelijk twee volledig andere insteken: Loebas was meer als cabaret bedoeld, Karton is back-to-basics stand-up, die om de aandacht vast te houden ook elementen van cabaret gebruikt.

En terwijl we toch Engelse termen aan het gebruiken zijn: Karton is vintage Henk Rijckaert. Zuiver kwalitatief is dit nog een paar trappen hoger dan Loebas, dat óók al uitstekend was. Pijnlijk rake observaties, hilarische impressies, humor die tussen het fysieke en het absurde laveert, een voorstelling als een trein. Het staat nooit stil, het valt nooit plat, het vloeit in mekaar, je bent van begin tot einde méé.

Is er minder goed nieuws? Mja, moeilijk. Ik zou het niet echt weten. Eén grap (met een oude mevrouw) die ik persoonlijk minder geslaagd vond. En één stukje muziek, dat misschien wat overbodig was.

Dat zijn details, natuurlijk. Wat ik al elders las, en wat ik ook wel wat voelde: ik ken mensen die het jammer vinden dat Karton niet Loebas II geworden is. Ik persoonlijk ben absoluut niet vies van sentiment, en ik was dan ook behoorlijk onder de indruk van de droevige momenten in Loebas. In Karton is er ruimte voor tragiek, en had het gekund met meer verhaal, had het met hetzelfde raamwerk en dezelfde inhoud voor hezelfde geld ook een cabaretavond kunnen worden.

Bij dezen kent u meteen de reden voor die lange aanloop vooraleer we het over de voorstelling zelf hebben: dat het Karton is geworden en niet Loebas II, is een volledig bewuste keuze. En daar hebben u en ik verder eigenlijk weinig mee te maken. Trouwens, alleen wie er met een verkeerde verwachting naartoe gaat, vindt dat jammer. Argeloze bezoekers, toeschouwers die zich niet specialiseren in recensies en die met open ogen en dito hoofd gaan kijken, hebben een fantastische avond die ze niet gauw zullen vergeten.

In Karton gaat het over huizen en verbouwen en zowat alles wat rond die periode in het leven hangt. Had Henk dit gespeeld in de jaren 70, of speelt hij het over twintig jaar, het zou even grappig zijn. En omgekeerd: links van mij zaten bijna pensioengerechtigde mensen (die het uitstekend vonden), en achter mij zat een trosje tieners (die het ook uitstekend vonden). Het is pas als je erbij stilstaat, dat je beseft wat voor krachttoer het is: tijdloos zonder in clichés te vervallen, én grappig voor jong en oud zonder in gemakkelijk familie-entertainment te verglijden — het is niet velen gegeven.

Gaan kijken, naar Karton. Wie weet is Henks volgende wel een Wim Sonneveldachtige avond. Of een Jim Reeves-tribute. Of een one man band AC/DC-coverconcert.

Meer info: henkrijckaert.be.

© 2008 GENTBLOGT VZW