RSSHoe het Braunplein vroeger was?
Via Twitter ontvingen wij een uitdaging: of we eens geen postje konden schrijven over hoe het Braunplein er vroeger uit zag en wat de motivatie zou zijn over hoe het worden zal? Bij deze dus een poging. De meeste inspiratie en informatie voor deze tekst kwam uit het boek ‘De oudste ronde van Vlaanderen, een archeologisch parcours.’ waarover hier eerder een bespreking verscheen.
Het is een vaststaand feit: de werken op het Braunplein laten de meesten onder ons niet onberoerd. Zowel de infoborden rondom de werf als de werf zelf lokken permanent reacties uit van voorbijgangers, zowel Gentenaren als toeristen. De reacties gaan van uiterst negatief over verbaasd of afwachtend tot ook wel geïnteresseerd en positief.
Maar hoe moet het Braunplein er eigenlijk uitzien en hoe zag het er vroeger uit en hoeveel vroeger is vroeger eigenlijk? Een goede gelegenheid om dat vroeger eens van wat naderbij te bekijken en dus sloeg ik er vermeld archeologisch boekwerk nog eens op na.
De eerste stap achteruit in het verleden gaat niet zo heel ver terug, nl. naar 2005. Het Braunplein bestond toen uit een zuidelijke helft met een grasplein (niet te betreden), Klokke Roeland en de Fontein der geknielde jongelingen (ook wel de Pietjesbak genoemd door sommigen) als belangrijkste onderdelen. De noordelijke helft bestond uit een parkeerterrein met naast geparkeerde auto’s van diverse makelij enkel een slagboom en een personeelshokje als opmerkelijkste elementen.
Dit beeld ligt iedereen wellicht nog fris in het geheugen en dus draaien we de klok maar meteen vijftig jaar verder terug in de tijd naar 1955. Het grasveldje ligt er nog steeds maar de rest van de openbare ruimte is beduidend kleiner geworden. De noordelijke helft van het plein bestond toen gewoon niet. Die ruimte werd ingenomen door een huizenblok, gebouwen die trouwens in de jaren ’60 zouden worden afgebroken. Ook deze situatie zullen sommigen onder ons nog bewust hebben meegemaakt, al wordt dat aantal misschien al iets kleiner.
Wanneer we nog eens 100 jaar terugspoelen en halt houden in 1855 dan blijkt ook het zuidelijke deel van het plein ingenomen door een groot huizenblok. Aan het einde van de 19de eeuw is er bijgevolg helemaal geen plein maar een volledige wijk met twee grote bouwblokken waartussen een straat liep, de Korte Ridderstraat. Toenmalig burgemeester Emile Braun (ja, hij verleende zijn naam aan het fel besproken plein) besliste echter dat er in het Gentse centrum pleinen moesten komen. Net zoals Parijs had Gent behoefte aan een betere circulatie en net zoals Parijs moesten er dus ook in Gent diverse pleinen worden aangelegd. Het moet echter gezegd dat er ook andere redenen waren dan een nood aan een betere circulatie. Burgemeester Braun wou extra aandacht geven aan de gegoede burgers van zijn stad. Die vonden het immers stuitend dat er tot in de binnenstad armtierige straten en beluiken waren waarin werklieden huisden die van Gent één van de eerste socialistische centra in Europa maakten. Ook de bestrijding van besmettelijke ziekten zoals cholera en tbc, die in de armere wijken een ideaal broeinest vonden, vormden een extra motivatie om de sloophamer boven te halen. Een ‘schoon zicht’ krijgen op de mooiste bouwwerken was de extra bonus die de afbraakwerken zouden opleveren voor de volgebouwde stad die steeds meer verstikkend werkte. Het project werd toen door de meeste Gentenaars toegejuicht, behalve door de bewoners van de gesloopte panden.
Als we de klok nog verder terugdraaien, pakweg 500 jaar deze keer, dan landen we in 1355. In de middeleeuwen zag Gent er beduidend anders uit. De Sint-Niklaaskerk is nog herkenbaar maar het stadhuis ziet er nog helemaal anders uit zo zonder de twee spitsgevels in renaissancestijl (de renaissance moest immers nog komen). Ook het Belfort is dan nog een bouwwerf. Tussen al deze gebouwen is andermaal geen plein te bespeuren, wel een reeks stenen middeleeuwse woningen die tot één aaneengesloten rij naast elkaar gebouwd zijn. Ze vormen de voorlopers van de huizen die in 1900 en 1960 zouden worden afgebroken.
En zelfs nog vroeger hebben op de site gebouwen gestaan al worden de sporen steeds vager. Maar er is één constante die een steeds belangrijker rol begint te spelen, nl. de Korte Ridderstraat. Archeologen vonden sporen terug die dateren van de tiende eeuw. Een laatste draai aan de klok voert ons bijgevolg nog eens 400 jaar verder terug in het verleden, naar 995. Meest markante element dan is de samenvloeiing van Schelde en Leie en een open ruimte. Van een echte stad valt er in 995 nog niet veel te zien. Uit een doorgedreven studie van het huidige en vroegere stratenpatroon is echter gebleken dat “de eerste burgerlijke bewoningskern van Gent zich manifesteerde als een handelsnederzetting binnen een hoefijzervormige gracht en wal, aangelegd ten zuidoosten van wat nu het Braunplein is.” Vanaf dat moment begint Gent te groeien. Er zijn bewijzen van een nieuwe stadsomwalling aangelegd omstreeks 1100 en vanaf dan ligt de Korte Ridderstraat in het centrum van de stad.
Ooit lag het meest centrale centrumplein dus buiten de stad. Ooit was er dus al een straat nog voor er een stad was. De straat maakte deel uit van een internationale handelsweg die zelfs tot in Keulen voerde. Misschien heeft de ligging van de weg de ligging van de nederzetting bepaald? Gent is in elk geval letterlijk zo oud als de straat en het plein was heel lang geen plein maar toch wel het centrum van heel wat actie en evolutie.
Het antwoord op de vraag hoe het Braunplein vroeger was, is wellicht ietwat langer geworden dan verwacht. De motivatie voor deze of gene actie voor de ene heel plausibel, voor de andere wellicht heel wat minder. Hoe het Braunplein er in de toekomst uit zal zien en hoe we die nieuwe situatie zullen ervaren, daarop kan ik geen antwoord geven want ik heb geen glazen bol. Zal het beter zijn of slechter? Geen idee, maar het zal zeker anders zijn.
Bron: De oudste ronde van Vlaanderen, een archeologisch parcours
uitgeverij: Davidsfonds
En we doken ook nog eens in ons eigen beperkte archief voor wat beeldmateriaal:
november 2011:
Boven Gent rijst
oktober 2011:
maart 2010:
juli 2010:
december 2009: en de archeoloog hij ploeterde voort
oktober 2009: de onderwereld van het Braunplein
augustus 2009: graven op het Braunplein
2009 volgens google:
december 2008: Tentenkamp
juli 2007: Ondertussen op het Braunplein
februari 2005
© 2011 GENTBLOGT VZW
Zo interessant! Meer van dat :)
Mooi uitgebreid artikel, daar moet veel tijd in gekropen zijn. Respect!
Men vergeet hier nog een recent dieptepunt want een paar jaar geleden stond daar bovendien ook nog eens een reuzenbloemenmand, met zijn tien meter diameter “de grootste aller tijden”. Ze woog veertig ton en hing op aan een stalen constructie van 42meter breed en 26meter hoog en deze mand ging destijds ook een dialoog aan met alle omringende monumenten. We hebben daarmee dan zelfs het wereldrecord “hanging basket” gebroken en kunnen afnemen van de Neerpeltse Fuchsiavrienden die slechts een mand van acht meter doorsnede maakten…
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DST20042000_034
Kort en bondig, meer moet dat niet zijn.
Een zeer interessant artikel. Als Brugse (die veel in Gent komt) weet ik uit ervaring dat ons concertgebouw van diezelfde architect ook heel wat weerstand opriep voor en tijdens de bouw. Nu valt daar amper nog iets van te merken, het is een deel van de stad geworden. Ik kijk vol spanning uit naar het afgewerkte resultaat van de nieuwe stadshallen, maar ik heb er zeker een goed gevoel bij, al heb ik via mijn opleiding als architect misschien meer een open geest wat dergelijke nieuwe ingrepen betreft.
Wat mij wel van het hart moet: een grote week terug hadden wij met het werk een gids die ons door Gent leidde en zich zeer negatief uitliet over dit gebouw. Persoonlijk vind ik dat niet kunnen. Daar waar bij het stadhuis uitgebreid werd ingegaan over de duidelijk verschillende stijlen, werd bij dit nieuw project gesproken over een ‘gedrocht’. Nochtans is het een gelijkaardige uiting van het verschil in stijlen door de tijd heen. Zelf ben ik dan misschien minder te vinden voor de afwerking van het Belfort in de stijl zoals hij vroeger was (in opdracht van Emile Braun, wist men te vertellen). Maar over dergelijke keuzes valt meestal alleen maar achteraf een degelijk oordeel te vellen, op het moment dat het een deel uitmaakt van het leven in een stad. Het is niet verkeerd, het is gewoon anders. En over smaak en stijl valt altijd te twisten.
Was die gids soms een jongeman met lang haar en een korte baard en snor?
Neen, het was een vrouw. Maar blijkbaar niet de enige dus.
De motivatie voor het afbreken van de verschillende huizenblokken zijn in het geval van het Emile Braunplein geenszins de gezondheidsreden of hygiëne, noch het verwijderen van armtierige huizen. Die huizen waren meestal bewoond door een behoede middenklasse en zelfs rijkere lui. Het Zollikoffer-plan richting Vlaanderenstraat en Brabantdam daarentegen was het wel.
Er zijn wel twee essentiële redenen voor het vrij maken van het plein door Braun: een goede mobiliteit, want daar lag het doorgaand verkeer van west naar oost: Oostende-Brussel, en het visueel opwaarderen van de grotere monumenten.
Verder de kritiek van “sterre” over de subjectiviteit van de gids: u moest weten wat sommige gidsen soms uitkramen aan onjuistheden en roddels! Die persoon heeft toch het recht op een eigen mening, aan u om het aanvaarden of niet. Anderzijds, als u beweert dat men nu in Brugge het concertgebouw nu aanvaardt, dan hebt u, denk ik, maar één soort Bruggelingen gehoord, en heb ik wel alle anderen gehoord. Ons belfort werd gerestaureerd volgens het plan van Valentin Vaerwyck die zich volledig liet inspireren door plannen uit de 15 de eeuw. Misschien had “sterre” daar misschien liever een plastieken koepel op gezien?
Zeg “Jean-Marie”.
Als de gids recht heeft op een eigen mening, dan heeft Sterre die ook, hé.
Een gids heeft uiteraard een eigen mening, maar is ook gebonden aan een deontologie. Deze houdt in dat hij geen “propaganda” mag voeren (noch in de ene, noch in de andere zin). Naar mijn gevoel moet hij zich over de stadshal voorlopig beperken tot de uitleg dat dit een werf is. Tenzij hij natuurlijk aangezocht werd om een “werfbezoek” te organiseren. Zouden toeristen daarnaar vragen?
Begrijp mij niet verkeerd: een gids heeft zeker recht op een eigen mening, net als iedereen. Maar van een gids verwacht ik een objectief verslag zodat ik zelf mijn mening kan vormen. Al iets een goed voorbeeld is van bv. gotiek, dan mag dat zeker gezegd worden, maar een mening gaan geven over iets wat nog niet eens afgewerkt is, dat vind ik te ver gaan.
Wat bezielt de Gentse bestuursleden dit wansmakelijke gebouw te plaatsen midden de historische monumenten. Nutteloze en peperdure waanzin die de Gentenaars moeten via hun belasting nog moeten op de koop toe bekostigen.
GENTENAARS LAAT DIT NIET TOE! PROTESTEER! JULLIE STAD WORDT VERKRACHT!
Zeg, ‘t zijn wel redelijk misleidende foto’s, van die stadshad: er pal voor, en in kikvorsperspectief! Zo kan ik van een kartonnen doos ook een wolkenkrabber maken.
Trek dat eens met een breedhoek om het in de context te tonen, en het maakt direkt een verschil. Denk dan nog eens de stellingen en de hekkens en werfdingen weg, en dat valt méér dan mee.
Om een idee te krijgen kun je al ‘s nachts gaan kijken: het licht door de venstertjes maakt er een prachtig ding van.
Over welke foto’s heb je het? Het enige waardevolle perspectief is het “mensperspectief” . En dit ligt dichter bij dat van een kikvors dan van een helikopter, een satelliet of een breedhoeklens.
Ik heb deze foto vorige week met mijn GSM genomen.
OK, Michel. Het is een voortreffelijke foto(vanuit “mensperspectief†:-)) om de huidige situatie samen te vatten: een werf. We krijgen inderdaad een idee van wat die stadshal kan worden. Voor het parkje (en de bomen) is het nog te vroeg. Andere interessante details: de St-Niklaaskerk is deels verlicht (intussen bijna volledig), en de grijze wagen die daar sinds weken ELKE avond staat (heeft Keizer Karel de privileges al niet in 1540 afgeschaft, en de Fransen nogmaals, 349 jaar later?).
249 jaar, maar privileges zijn onuitroeibaar.
In de bovenstaande geschiedenis van het Emile Braunplein ontbreekt opvallend het feit dat over dat plein de eerste ooit gelukte gemeentelijke volksraadpleging heeft plaatsgevonden.Op zondag 14 december 1997 konden de Gentenaars ja of neen stemmen over de vraag “Moet de beslissing van de Gentse gemeenteraad om de ondergrondse belfortparking te bouwen herroepen worden?” Van de 69.308 deelnemers (41,12% van de kiezers)stemden er 94,64 % tegen de geplande werken aan het Braunplein. Een duidelijker uitslag was onmogelijk.
Volgens het artikel 216 van het gemeentedecreet moet elke beslissing die rechtstreeks betrekking heeft op een aangelegenheid die het onderwerp is geweest van dergelijke raadpleging uitdrukkelijk worden gemotiveerd.
Ik heb in geen enkele officiële tekst over die stadshal tot op heden een motivering gelezen waarin verwezen wordt naar die volksraadpleging.
Van 11 oktober tot 9 november 2003 kregen de Gentenaars nogmaals de kans om zich uit te spreken over de plannen voor dat plein.De bevraging kende opnieuw een grote respons en de deelnemers waren duidelijk het meest gecharmeerd door het project dat het meest uitdrukkelijk koos voor een groene invulling -het project van Buro Sant & Co. De gemeenteraadsfracties kozen echter voor het huidige project wat dus niet overeen stemde met de voorkeur van de bevolking. Gezien deze voorgeschiedenis is het m.i. dan ook niet verwondelijk dat de Gentenaars deze stal op die plek massaal afkeuren. De democratie werd geweld aan gedaan.
De huidige heraanleg heeft toch ook niets te maken met een “ondergrondse belfortparking”?
Enige overeenkomst is de lokatie, en het feit dat er nu ook een klein deel ondergronds is.
Het heeft er dus wel rechtstreeks betrekking op vind ik.
U mag de gevolgen van beide projecten niet verwarren; de impact van een garage brengt een waaier van gevolgen met zich mee (in -en uitvalswegen, meer auto’s in de binnenstad, dichtslibbend verkeer, vervuiling,…) die men al kent alvorens te starten met het project. Bij dit project van de stadshal kan men enkel speculeren…ach ja onbekend is vaak onbemind is het niet?
ik sta er echt op te wachten, dat deze plein eindelijk afgewerkt geraakt.
Ga volledig akkoord met Arthur De Decker. Bij de eerste planning van de parking zei men dat deze maar een paar jaar door het publiek zou mogen worden gebruikt, maar nadien enkel nog door de gemeenteraadsleden en de burgemeester. Dus: een luxeparking betaald met ons belastinggeld! Heb toen natuurlijk overtuigend NEEN gestemd. Er zouden in het stadshalproject nu toch een aantal parkeerplaatsen geïntegreerd worden voor schepenen en burgemeester. Ik kan me niet van de gedachte ontdoen, dat de stadspolitiekers hiermee zoete weerwraak hebben willen plegen tegen de ‘plebiscieters’. Na de gemeenteraadsverkiezingen zullen we zien wat de stand van deze pingping wedstrijd wordt.
Dit project moet natuurlijk met gemeenschapsgeld betaald worden. Het schijnt dat we vanaf 2012 bovenop de gemeentelijke opcentiemes ook een extra stadstaks zullen mogen betalen.
Zoals de UNESCO meen ik eveneens dat deze stadshal een “blot on the historic landscape” is.
Terwijl ik toch bezig ben: de restauratie van de linkermuur van de Sint-Niklaaskerk (als je naar de hoofdingang kijkt) was ook al een mislukking. En de weidse vlakte van de korenmarkt… De horeca-uitbaters beginnen er van lieverlee exotische boompjes te plaatsen om dit plein wat op te smukken.
Ik wil in 2012 toch nog iets positiefs zeggen: de plannen voor een spiksplinternieuwe bibliotheek & mediacentrum vind ik fantastisch!
Wow! Wraak op de ‘plebiscieters’! Dat lijkt me een even grote roddelmythe als ‘in het project geïntegreerde parkeerplaatsen voor schepenen en burgemeester’. Waar is die cafétoog?
Wat Brugge betreft: daar heeft men in het centrum zijn Ito.
Zullen we met zijn allen nu even geduldig wachten met commentaar geven tot het kind geboren is?
Met dit “indianenverhaal” over geïntegreerde parkeerplaatsen is de stadshal nu ook een tipi. :-)
Yves. Die cafétoog komt onderaan, tenzij de enige kandidaat uitbater het niet zou halen.;-)
Voor de Brugse dame (sterre) nog dit: de plaats is wel belangrijk. Het concertgebouw in Brugge werd aan de oude stadsrand gebouwd, niet op de markt voor het Belfort!
Ik denk dat de stadshal een prachtig project is! Met het stuk waarin de klok moet hangen heb ik wat moeite.
Het is wel jammer dat men geen ondergrondse parking heeft aangelegd op die plek. Die zou perfect onder het huidige project gepast hebben.
Helaas zijn er veel Gentenaars die even conservatief zijn (ze noemen zichzelf meestal “progressief”) als de Bruggelingen. Zij vergeten dat een stad van alle tijden is.
Ik kijk uit naar de afwerking van onze nieuwe, mooie stadshal!
Die crypto-progressieve Unesco toch, hé! Zo al durven vernietigende kritiek geven op een bouwsel dat nog niet af is.
Ook over de ‘progressieve’ bouwprojectontwikkelaars hebben we het nog niet gehad. Dat zijn échte internationalisten: het maakt voor hen niet uit waar ze geld kunnen verdienen.
Ik vind het wel spijtig dat men geen helicopterplatform in het project geïntegreerd heeft- maar dan wel in neo-scheldegotiek stijl: dan zouden we Prins Filip misschien wat meer op bezoek krijgen.
Ik bedoelde crypto-conservatieve Unesco.
@serge, buiten het feit dat u blijkbaar geen notie hebt van hoe de gelden in een stad verdeeld zullen worden haalt u wel heel oude runderen uit de gracht.
het kan natuurlijk zo zijn dat u voor ons niet bekende informatie hebt maar ik zie daar geen ondergrondse parking. niet voor jou, noch burgemeester of schepenen.
dat arthur steeds op dezelfde nagel blijft kloppen (arthur, die parking komt er niet!) kan ik begrijpen. mijn bewondering voor zijn historische kennis is groot, echt waar, maar……
Ik vind het best een mooi project, appart modern en (duidelijk) uitdagend zo tussen de kroonjuwelen van Gent. Ik ken er velen met een andere mening, en dat is ook OK. Ben het helemaal eens met Michel : in het donker is het nu al betoverend (als je een beetje afstand van de werf houdt). Armzalig de steden en besturen die dergelijke projecten niet aandurven, en zalig de burgers die er hun mening over spuien.